مزیت رقابتی پایدار مبتنی بر فناوری اطلاعات: ارزش آفرینی دانش محور

سازمان همواره به دنبال خلق مزیت رقابتی و حفظ پایداری آن می باشد. آنچه در فرایند خلق مزیت رقابتی واضح می نماید، ایجاد ارزش می باشد. بررسی تاریخی تکامل نظریه های ارزش آفرینی حاکی از وجود رویکردهای مختلف نسبت به این مقوله می باشد. هر کدام از این رویکردها به اقتضای شرایطی که در آن مطرح شده اند، ویژگی های منحصر به فردی به خود گرفته اند . با این وجود جایگاه بهره گیری از دانش و فناوری روزآمد، مبحث مشترکی است که به گونه ای متفاوت، در همه این رویکردها مورد توجه قرار گرفته است. به طور رویکردهای غالب ارزش آفرینی را می توان به دو دسته کلی تقسیم نمود: رویکرد اقتصادی و رویکرد هم افزایی. در رویکرد اقتصادی صاحب نظران، ریشه های ارزش آفرینی را در بهینه سازی فعالیت های و فرایندهای انجام کار جستجو می کنند. در این رویکرد، منابع (انسانی و غیر انسانی) به عنوان درون داده ای سازمان و به عنوان عوامل هزینه ارزش آفرینی تلقی می شوند. بر این اساس، زمانی ارزش به حداکثر می رسد که هزینه هایی که برای تامین منابع صرف می شود به حداقل برسد. در این دیدگاه، مزیت رقابتی از طریق کاهش هزینه در منابع و فرایندها خلق می شود در رویکرد هم افزایی، منابع به عنوان درون داده ای معمولی سازمان تلقی نمی شوند بلکه نقش کلیدی در موقیت های سازمانی ایفا می کنند. بر اساس این رویکرد منابع زمانی در سازمان ارزش آفرینی می کنند که به گونه ای مدیریت شوند که در یک ارتباط تعاملی در راستای بهبود عملکرد سازمان به صورت هم افزا عمل نمایند. از نظر این دیدگاه، شرکتها با ترکیب بهینه منابع و فعالیتها می توانند به مزیت رقابتی دست یابند. به رغم اینکه در رویکرد هم افزایی، تکامل قابل قبولی نیست به رویکرد اقتصادی حاصل شده است ولی با ورود به اقتصاد دانش محور و با وجود الزامات عصر اطلاعات اطلاعات و ارتباطات الکترونیکی دهکده جهانی و در فضای به شدت رقابتی مبتنی بر فن آوری اطلاعات، رویکرد هم افزایی هم کامل نبوده و با وجود لازم بودن آن، کافی نمیباشد، چرا که در عصر جدید هم افزایی صرف نمی تواند منجر به ایجاد ازرش بشود و حتما باید مبتنی بر دانش فن آوری روز باشد. بنابراین در اقتصاد مبتنی بر دانش، رویکرد های ارزش آفرینی مستلزم تحولی اساسی است تا پاسخگویی نیازهای نوین حاصل از فضای رقابتی شدید و با گستره جهانی باشد. در واقع اگر با بهره مندی از دانش و فن آوری روز بتوان در سازمان ارزش خلق کرد، می توان به ایجاد شدن مزیت رقابتی و پایداری آن بواسطه فناوری اطلاعات امیدوار بود. با توجه به الزامات عصر حاضر، این مقاله به دنبال از بین بردن خلاء رویکردهای قبلی از ارزش آفرینی و تکامل بخشیدن به آنهاست. بر این اساس مقاله حاضر در صدد پاسخ به این سوال پایه ای است که با ورود به اقتصاد دانش محور و برای کسب موفقیت و برتری در بازار جهانی و فضای رقابتی مبتنی بر فن آوری و نوآوری، سازمان ها باید با در پیش گرفتن چه رویکردی به ایجاد ارزش و به دنبال آن به خلق مزیت رقابتی بپردازد. در پاسخ به این سوال و در قالب دستاوردهای این مقاله، با توجه به شرایط عصر حاضر، رویکرد دانش به عنوان رویکرد جدید و سوم مناسب برای ارزش افرینی در اقتصاد دانش محور معرفی شده است. در رویکرد دانش، اطلاعات و دارایی های مبتنی بر دانش در ارزش آفرینی، بنگاهها نقش کلیدی دارد. با توجه به اینکه در دنیای کنونی، فناوری اطلاعات و ابزارهای نوین متکی به آن، به عنوان گنجیده اطلاعات و دانش سازمان محسوب می شود، در این رویکرد، دانش به عنوان عنصر کلیدی و در واقع منشا ایجاد ارزش و عامل اصلی خلق و حفظ پایداری مزیت رقابتی نگریسته می شود. در نهایت توصیه مقاله این است که سازمان ها باید در قالب رویکرد دانش طوری منابع و قابلیت های خود را مدیریت نمایند که از طریق هم افزایی دانشی برای سازمان ارزش و مزیت های رقابتی پایدار خلق شود و موجب پیشتازی سازمان شود. این امر مستلزم آن است که سازمان های امروزی بتوانند به زنجیره هم ایجادی دانش دست یافته و از آن استفاده بهینه نمایند.

کلیدواژه ها:

مزیت رقابتی پایدار ، فناوری اطلاعات ، ارزش افرینی ، رویکرد دانش ، زنجیره هم ایجادی دانش