بررسی تاثیر روند افزایش جمعیت بر روی منابع آب زیرزمینی در شهر زاهدان

شهر زاهدان مرکز استان سیستان و بلوچستان در دشت آبرفتی نسبتاً کوچکی به ابعاد 15×15 کیلومتر قرار گرفته است. ضخامت آبرفت در نقاط مختلف این دشت متفاوت بوده و حداکثر در حدود 80 متر می باشد. در این آبرفت با توجه به وضعیت توپوگرافی منطقه، سفره آب زیر زمینی کوچکی به وجود آمده که از سیلابهای ارتفاعات مجاور دشت به خصوص ارتفاعات جنوبی و غربی آن تغذیه می گردد. آبهای زیر زمینی در این منطقه همانند سایر مناطق کویری ایران تنها نقطه اتکاء و حیات اجتماعی-اقتصادی مردم بوده است. سفره آب زیر زمینی این دشت در این سال های اخیر به ویژه با افزاش جمعیت ناشی از مهاجرت ، از نظر بهره برداری وضعیت بحرانی پیدا کرده است به طوریکه افت سالانه آب در قسمت هایی از آن بخصوص مکان هائی که چاههای آب شهر واقع شده اند (جنوب غربی شهر) به بیش از یک متر رسیده است. لذا برداشت بی رویه از منابع آب زیر زمینی آن باعث هجوم سفره های آب شور به آب شیرین شده و شور شدن منابع آب شیرین را باعث گردیده است. در این تحقیق جهت بررسی روند افزایش جمعیت بر روی منابع آب زیرزمینی شهر زاهدان مراحل زیر طی گردید: 1- ابتدا منابع تامین کننده آب شهر زاهدان اعم ازآبهای سطحی و زیرزمینی شناسائی گردیدند 2- سرانه آب مصرفی هر نفر در سال مشخص گردید. 3- در ادامه روند جمعیتی شهر زاهدان از سال 1335 تا 1385 مورد بررسی قرار گرفت. 4- رابطه بین میزان مصرف آب و افزایش جمعیت در دوره مورد مطالعه محاسبه گردید. 5- تغییرات سطح آب زیرزمینی به عنوان مهمترین منبع تامین کننده آب شهر زاهدان مورد بررسی قرارگرفت. 6- و در نهایت با توجه به روند افزایش جمعیت، اقدام به پیش بینی جمعیت برای 10 سال آینده گردید و بر اساس این افزایش جمعیت میزان تغییرات آب های زیرزمینی دشت زاهدان مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهد که در محدوده شهر زاهدان عمق آب زیر زمینی تابع ارتفاع محل می باشد به طوریکه در شمال شرق شهر که ارتفاع آن از سایر نقاط کمتر است عمق آب زیر زمینی به 10 متری سطح زمین می رسد و در مجاورت تپه های فلیشی غرب شهر به دلیل افزایش ارتفاع زمین عمق سطح آب زیر زمینی در حدود 45 متری سطح زمین می رسد . در بررسی تغییرات سطح آب سفره در آبخوانهای واحدهای هیدرولوژیک مشاهده می‌شود‌ که هیدروگراف واحد دشت زاهدان سیر نزولی را پیموده و به همین جهت این دشت از چند سال پیش، از دشت‌های ممنوعه بحرانی استان محسوب می‌شود . بنابراین اگر روند افزایش جمعیت به همین صورت باقی بماند وضعیت بحرانی بر منطقه حاکم خواهد شد ، بخصوص با وقوع خشکسالی های متوالی این وضعیت تشدید خواهد گردید. لذا شناسایی منابع جدید آبی و اعمال مدیریت های صحیح در استفاده از منابع سطحی و زیرزمینی به همراه اعمال ممنوعیت های شدید تر می تواند مقداری از این فشار را بر منابع آبی به خصوص آب های زیر زمینی کاهش دهد.