پهنه بندی پتانسیل وقوع فرونشست در ایران براساس مواد تشکیل دهنده آبخوان و فرونشست های مشاهده شده: برنامه ریزی برداشت پایدار از منابع آب زیرزمینی

رشد سریع جمعیت در سالهای اخیر و به دنبال آن توسعه روز افزون فعالیتهای اجتماعی، اقتصادی و صنعتی سبب شده است تا میزان بهره‌برداری از منابع آب بویژه منابع آب زیرزمینی بیش از ظرفیت و توان بالقوه آن افزایش یابد. مشاهده افت شدید سطح آب زیرزمینی یکی از شاخص‌های این برداشت بیش از توان آبخوان‌ها می‌باشد. ادامه این وضعیت موجب تهی شدن مخازن آب زیرزمینی و ایجاد فرونشست‌های غیرقابل بازگشت می‌شود که نمونه‌هایی از آن به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک قابل رؤیت است. برای کنترل این بحران و مدیریت منابع آب زیرزمینی و برنامه‌ریزی صحیح در میزان برداشت از آبخوان می‌توان از مفهوم آبدهی مطمئن استفاده کرد. آبدهی مطمئن طبق تعریف، بیشترین مقدار آبی است که می‌توان بدون ایجاد هرگونه تاثیر نامطلوبی، از یک آبخوان برداشت نمود. اگرچه امروزه در مناطقی که منابع آب در دسترس، محدود به منابع آب زیرزمینی می‌باشد، اقدام به تصمیم‌گیری در خصوص برداشت از سفره‌های آب زیرزمینی با مقادیری بیش از مقدار متناظر آبدهی مطمئن می‌شود. در صورتیکه ریسک ناشی از این اضافه برداشت شناخته شده نباشد می‌تواند منجر به وقوع پدیده فرونشست گردد که در این حالت بخشی یا تمامی آبخوان تخریب شده و کارآیی خود را از دست خواهد داد. بنابراین بمنظور برداشت پایدار از این منابع با ارزش، آگاهی در خصوص پتانسیل وقوع پدیده فرونشست در سفره‌های آب زیرزمینی بسیار حائز اهمیت است. در این تحقیق با استفاده از اطلاعات مربوط به لایه‌های زمین‌شناسی سفره‌های آب زیرزمینی در سطح ایران که بر اساس لوگ‌های حفاری چاه‌های اکتشافی و پیزومتر بدست آمد و انطباق آن در مناطقی که پدیده فرونشست اتفاق افتاده بود، اقدام به پهنه‌بندی پتانسیل وقوع فرونشست گردید. نتایج حاصل از این تحقیق برای انجام سیاستگذاری در تخصیص کلان منابع آب زیرزمینی در سفره‌های آب زیرزمینی کشور در برنامه‌ریزی‌های بلند مدت و برنامه‌های توسعه پنج ساله (برنامه‌ریزی میان مدت) مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

کلیدواژه ها:

فرونشست ، برداشت پایدار ، آبدهی مطمئن