معرفی شاخص های ژیوشیمیایی جهت شناسایی گرانیتوییدهای پرآلومین بارور از عناصر کمیاب

سیستم گرانیت-پگماتیت پرآلومین نوع S، میزبان کانی سازی عناصر کمیاب از قبیل لیتیم، سزیم و تانتالیم (نوع LCT) است و مقدار بالایی روبیدیم، قلع، بریلیم، فلویورین، فسفر و بور دارد. این سیستم گرانیتی در محل برخورد دو پوسته ی قاره ای و از ذوب سنگ های رسوبی یا آذرین موجود از قبل در پوسته، در اثر گرمای حاصل از نیروی فشاری و اصطکاک ناشی از برخورد قاره ها، تشکیل می شود. ذوب بخشی و تفریق ماگمایی دو فرآیند اصلی در تشکیل این واحدهای گرانیتی و کانی سازی رخ داده در آنها است. دایک های پگماتیتی (تفریق یافته ترین اعضای سیستم) اقتصادی ترین منابع عناصر کمیاب هستند، با توده ی گرانیتی مادر ارتباط ژنتیکی دارند و در شعاع ده کیلومتری از آن توزیع می شوند. توده های گرانیتی دارای اهمیت اکتشافی هستند و موجب کاهش شعاع جستجو در اکتشاف پگماتیت ها می شوند. آنومالی های عنصری ناشی از کانی سازی عناصر کمیاب در سقف تودهی مادر رخ می دهند و شامل محتوی پایین عناصریی از قبیل باریم، استرانسیم، تیتانیوم و زیرکن و محتوی بالا روبیدیم، سزیم، بریلیم، لیتیم، نیوبیم، تانتالیم و قلع می باشند. توده های بارور همچنین، نسبت Zr/Hf و K/Rb و Nb/Ta نسبتا پایین دارند. فلدسپار پتاسیم و موسکوویت در هر سه واحد گرانیت عقیم، گرانیت بارور و پگماتیت حضور دارند و رنگ و اندازه ی بلور آنها در هر یک از واحدهای سنگی مذکور متفاوت است، از این رو ابزارهایی مناسب در تعیین درجه ی تفریق، شناسایی توده های بارور مادر و ردیابی پگماتیت های عناصر کمیاب به شمار می آیند. گارنت، بریل و تورمالین در گرانیت عقیم رخ نمی دهند، اما هم در گرانیت بارور و هم در پگماتیت حضور دارند و با افزایش درجه ی تفریق تغییر رنگ و ترکیب می دهد. بنابراین حضور آنها شاخصی از بارور بودن تودهی گرانیتی است. حضور کانی های نیوبیم-تانتالیم دار (منگانوتانتالیت، وودگینیت و میکرولیت) در پگماتیت ها سند قطعی بر پگماتیت عناصر کمیاب است.

کلیدواژه ها:

سیستم گرانیت-پگماتیت پرآلومین نوع S ، عناصر کمیاب و استراتژیک ، کانی سازی نوع LCT ، شاخص ژیوشیمیایی ، شیمی کانی شاخص.