میخانه حافظ و اقبال، از پرهیز تا اقبال

اقبال لاهوری اندیشمند و استعمار ستیز اهل سیالکوت که با شعر خود مهم ترین پایه گذار پاکستان اقتصادی کشور جهت مسلمانان هند شناخته می شود. شاعری توانا و صریح البیان بود که در اسرار خودی و رموز بیخودی خویش به جهت تحیج و تحریک مسلمانان در پرهیز از عقب ماندگی تلاش می کند از شعر خویش بهره می جوید. یک در دو اثر مزبور جدی ترین چالش پیش روی مسلمانان برای جبران عقب افتادگی و بازگشت به روزهای پیش روی در عرصه های مختلف را در عوامل متعددی از جمله افکار تخدیری و صوفیانه می بیند با هشدار نسبت به این مولفه های واپس گرایانه می کوشد تا از طریق خرده گیری بر اشعاری مثل شعر حافظ که در آن ها از میخانه و می پرستی به مثابه مشوق آن ها تخدیرها و در نتیجه عقب ماندگی ها یاد می کند مسلمانان را به تحرک وادارد. در این تحقیق که جز مطالعات تکاپوی میان اندیشه و شعر اقبال لاهوری با حافظ شیرازی است تلاش شده است تا نشان داده شود که اولا این مخالفت ها تنها محصول نگرش موقعیتی اقبال بوده و ثانیا در همان روز نیز وی به تبعیت از سنت شعر فارسی خود از اصطلاحات مثل باده، شراب،میخانه، سرخوشی و برای بیان اندیشه های مبارزاتی اش استفاده کرده است. از جمله یافته های این تحقیق که بر مبنای داده های کتابخانه ای خصوصا اشعار خود اقبال که از دو دفتر مذکور از دیوان وی استخراج شده و با شیوه تحلیل و توصیف و مقایسه استفاده کرده ایم ، آن است که مخالفت ها تنها جنبه ظاهری دارد حال آنکه در بسیاری از اندیشه ها این دو شاعر فاصله چندانی با هم ندارند.

کلیدواژه ها:

اقبال لاهوری ، حافظ ، شراب ، مستی