طراحی و تبیین مدل فرآیند هوشمندی رقابتی در دانشگاه های دولتی تحت پوشش وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

در حال حاضر هوشمندی رقابتی برای سازمانها به دلایل زیادی از جمله فردگرایی، جهانی سازی، فردگرایی، رقابت، پیچیدگی، تقاضا برای دانش، گسترش فناوری اطلاعات، تهدیدها و ایجاد دید مشترک اهمیت دارد,Bohman .(2009; Lundqvist, 2010; Nelke and Hakanson , 2015) ازنظر انجمن متخصصان هوشمندی رقابتی و راهبردی2(SCIP, 2008) هوشمندی رقابتی فرآیندی است نظام مند و اخلاقی برای جمع آوری، تجزیه وتحلیل اطلاعات در مورد رقبا و انتشار هوشمندی است که میتواند بر روی تصمیم ها، برنامه ها و اعمال سازمان تاثیر بگذارد .(Wachira, 2009) در حقیقت این تجزیه وتحلیل و به دنبال آن اشاعه و اشتراک اطلاعات تجزیه وتحلیل شده به تصمیم گیری، برنامه ریزی و نوآوری کمک می کند؛ به طوریکه مک گوناگل (McGonagle, 1998) در مورد اهمیت هوشمندی رقابتی بیان میدارد که یک شرکت میتواند حدود 90 درصد اطلاعاتی را که برای تصمیم های حیاتی خود نیاز دارد را از راه هوشمندی رقابتی کسب کند.بر اساس دیدگاه انجمن اتحاد هوشمندی جهانی3، هوشمندی رقابتی در سازمانها باعث افزایش کیفیت اطلاعات، تسریع در تصمیم گیری، ارتقاء فرآیندهای سازمانی به گونه ای نظام مند، افزایش اثربخشی سازمانی، کاهش هزینه ها، افزایش آگاهی سازمانی، بهبود وضعیت جریان و انتشار اطلاعات، شناسایی فرصت ها و تهدیدها و صرفه جویی در زمان میگردد (دهقان، بذرافشان و رشیدی، .(1394 همچنین هوشمندی رقابتی باعث کشف مشتریان ناشناخته، برنامه ریزی راهبردی بهتر، دیدگاه وسیع تر نسبت به دانش پنهان موجود در سازمان، پشتیبانی از مجموعه نظام مند اطلاعات و تجدیدنظر در صورت نیاز خواهد شد. افزون بر مواردی که پیشتر بیان شد، هوشمندی رقابتی سبب افزایش درآمد سالیانه شرکت ها می شود( Fuld,1995; Ngugi, Gakure .& Mugo,2012 )دانشگاه های ایران نیز مانند دیگر سازمانها، در شرایط کنونی در یک فضای رقابتی به سر میبرند. وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برپایه معیارهای مشخصی آنها را رتبه بندی میکند همچنین، آنها سعی می کنند رتبه خود را در نظامهای رتبه بندی بین المللی نیز ارتقاء دهند. اینها همه حکایت از عرصه تنگ رقابتی میان دانشگاه ها دارد. ازاین رو آنها برای توسعه مداوم یا حتی حفظ موقعیت جاری در این رقابت چه در سطح ملی و چه در سطح بین المللی ملزم به کارگیری رویکردی هوشمندانه و آینده نگر هستند که از راه هوشمندی رقابتی میسر میگردد.از یک سو، اگرچه تعداد سازمانهایی که فرآیند جمع آوری و تجزیه وتحلیل اطلاعات رقابتی را انجام می دهند در حال افزایش است، برخی از آنها نمیتوانند این فرآیندها و اقدامات را بطور دقیق و صحیح انجام دهند Wright & Calof)، .(2006 از سوی دیگر، سازمانها به دلیل عدم هوشمندی در محیط رقابتی خود با مشکلاتی روبرو هستند. Pellissier & Nenzhelele (2013)،Bartes (2012) ، Nasri (2011) ، Du Toit & Muller (2004 معتقدند که بدون فرآیند و ساختار مناسب ، توسعه هوشمندی رقابتی چالش برانگیز است. بنابراین، در چنین شرایطی نیاز به مدلی جامع برای استقرار، اجرای صحیح و شیوه های هوشمندی رقابتی وجود داشت. استفاده از مدلهای موجود و بومی سازی آنها کارگشا نبود. مدلهای موجود دچار کاستی و سادگی هستند) Gill, & phythin, 2012; Richards, 2010 ( و به برخی مراحل و اقدامات در آنها توجه چندانی نشده است و یادچار همپوشانی بین بعضی از مراحل فرآیند است. از سویی رابطه بین فازهای فرآیند مورد بررسی قرار نگرفته است. بخش پژوهش و فناوری دانشگاههای ایران نیز بی نیاز از یک مدل جامع و بومی برای استقرار فرآیند هوشمندی رقابتی در جهت افزایش توان رقابتی و پیشرفت خود نبود. بنابراین این پژوهش در صدد ارائه مدلی برای پیاده سازی فرآیند هوشمندی رقابتی در بخش پژوهش و فناوری دانشگاه ها برآمد.