بررسی روش ها و ابزارهای کشف موضوع و غرض یک سوره

توجه به آثار ارزشمند پیوستگی آیات در پرتو روح حاکم بر سوره، اشتیاق به شناسایی غرض سوره ها را افزون میکند؛ اما باید توجه داشت که کشف غرض مشکل ترین بخش از کار در این زمینه است. ابتدا باید گفت که غرض اصلی سوره های قرآن کشف کردنی است نه وضع کردنی و چنین نیست که هر مفسری به دلخواه موضوعی را برای یک سوره تعیین کند و آیات را به هر طریق ممکن بدان مرتبط نماید، بلکه هر سوره از آغاز نزول دارای غرضی مشخص و تعیین شده است و وظیفه مفسر و قرآن پژوه تنها کشف و راه یابی به این واقعیت است. البته چه بسا که همچون هر محقق دیگری راه به خطا بپیماید و به سرمنزل مقصود نرسد. اما اگر این روش ها را به خوبی به کار گیرد و توفیق الهی نیز رفیق او باشد در پیمودن این طریق و کشف غرض اصلی موفق تر و مطمین تر است. مفسران و قرآن پژوهان از روش های گوناگونی برای راهیابی به اهداف و مقاصد سوره های قرآن سود جسته اند. آنان از اموری همچون سیاق آیات، شان نزول سوره، اسم سوره، واژه های کلیدی سوره، آهنگ آیات آغازین و پایانی سوره و...به عنوان ابزارهایی برای کشف غرض اصلی سوره استفاده کرده اند. مجموع روش ها و ابزارهای کشف غرض اصلی سوره همیشه یک نقطه مشخص را نشانه میرود و غرض انتخاب شده با همه آنها سازگار است. از این رو نباید برخی از روش ها به کشف یک غرض و برخی دیگر به کشف غرض دیگری برسند؛ مثلا اگر غرض اصلی سوره بقره، تقوا باشد این غرض باید با سیاق آیات، شان نزول سوره، اسم سوره، فضایل و خواص سوره، مدنی بودن سوره، واژه های کلیدی سوره، آهنگ آیات، آغاز و پایان سوره و خلاصه با همه نشانه های تشخیص غرض سازگار باشد در غیر این صورت باید در واقع نمایی کشف خود شک کنیم، زیرا این نشانه ها تنها ارزش طریقی دارند و به هیچ وجه از خود اصالت نداشته و همگی در خدمت یک غرض هستند. از این رو، روح حاکم بر سوره در وجود همه آنها نیز جریان دارد. پژوهش حاضر در نظر دارد به بررسی روش هایی که مفسران برای کشف موضوع به کار گرفته اند بپردازد.

کلیدواژه ها:

ابزار و روش ها ، کشف غرض ، سوره ، موضوع