بررسی تحلیلی ارتباط میان قضا و قدر الهی با جبر و اختیار و علم الهی از دیدگاه ملاصدرا

مساله قضا و قدر از اصیل ترین مباحث فلسفی و کلامی است که از صدر اسلام تا به امروز، در میان اندیشمندان این رشته، مورد بحث و نظر بوده و کتاب ها و رساله های فراوانی از دیدگاه های گوناگون پیرامون آن نگاشته شده است. اما با توجه به کثرت احادیث و روایاتی که پیرامون آن بیان شده به نظر می رسد توجه اسلام به این بحث محسوس تر است. مقاله ای که پیش رو دارید مساله مهم فلسفی و کلامی ارتباط میان قضا و قدر با جبر و اختیار و علم الهی از نگاه ملاصدرا را مورد بحث قرار داده است. در ابتدا به تفصیل معنا و مفهوم قضا و قدر و اقسام آن از نظر وی بیان شده و در بحث دیگری مسیله جبر و اختیار و رابطه ی آن با علم الهی از نظر متکلمین بیان شده و ملاصدرا با ارایه استدلال های قاطعه اشکالات و شبهات آنان را در این مورد به درستی پاسخ گفته، و در بحث پایانی نظر و دیدگاه ملاصدرا مبنی بر این که علم الهی گر چه صدور افعال را حتمی و تخلف ناپذیر می کند، ولی این بدان معنا نیست هر گونه اختیار در افعال اختیاری انسان سلب و دفع نموده باشد، لکه علم پیشین الهی مستلزم صدور ضروری افعال اختیاری است، این همان اختیاری است که مطابق با نظریه ملاصدرا در مورد تبیین امر بین الامرین است.

کلیدواژه ها:

قضا ، قدر ، جبر ، اختیار ، معتزله ، علم الهی