شناخت لندفرم های نواحی خشک و بیابانی ایران، گامی موثر در جهت کاهش بلایای طبیعی

بلایای طبیعی هر ساله در نقاط مختلف جهان و از جمله ایران رخ می دهد و سبب بروز خسارات مالی و حتی جانی بسیاری می‌شوند. شایان ذکر اینکه بسیاری از این بلایا بر روی لندفرم های مناطق خشک روی می‌دهد. کشور ما در کمربند نواحی خشک و بیابانی دنیا قرار دارد و وسعت کشورمان در قلمرو مناطق خشک قرار دارد، وسعت نواحی خشک و فوق العاده خشک ایران به ترتیب معادل472566 و 573884 کیلومتر مربع است که حدود 5/63 درصد کل مساحت کل کشور را تشکیل می دهد (خلیلی، 1371). ویژگیهای ژئومورفولوژیکی لندفرمهای نواحی خشک و بیابانی، پویایی و تحول پذیری خاص آنها می باشد. بنابراین، بلایای حاصل از تحول این لندفرمها و محدودیتهایی که این تحول می تواند برسرراه عمران ایجاد نماید باید شناخته شود. عوارضی مانند مخروط افکنه ها، انواع عوارض ماسه ای، چاله های بسته و سطوح متفاوت مربوط به آنها ، دشت سرها و ... همه و همه در طول زمان تحت تاثیر فرایندهایی قرار می گیرند که موجب تحول آنها می شوند. برخی از این عوارض بسیار سریع تغییر می کنند و موجب خسارتهای بسیاری در شهر‌ها و روستاهها می‌شوند. بنابراین، توجه به سرعت تحول عوارض مزبور، اولویتهایی را می‌تواند جهت شناخت آنها معین نماید. شناخت تحول کانالهای گیسویی و کانالهای دیرینه موجود بر روی مخروط‌افکنه‌ها و سیلابهای ایجاد شده بر روی این عوارض و همچنین سطوح مختلف دشت‌سرها می تواند کمک موثری در جهت کاهش بلایای طبیعی باشد. همچنین بررسی فرایند‌های موثر در تحول لندفرمهای ماسه ای به عنوان یکی از لندفرم های اشاره شده ( شناخت مناطق منشأ و عوامل موثر در تحول این لندفرمها و بررسی سرعتهای آستانه باد) و همچنین طوفان های شنی ومشکلات ایجاد شده برای ساکنین چنین مناطق می‌تواند بسیار مفید باشد. ژئومورفولوگ‌ها با شناسایی این لندفرم ها وپیش بینی تغییرات آنها در آینده به خصوص در مناطقی که آثاری از فعالیتهای انسانی را می توان درآن مشاهده کرد، می توانند نقش موثری در کاهش خطرات طبیعی ایفاء نمایند. در این مقاله سعی شده تا با بررسی ویژگیهای مخروط‌افکنه‌ها بعنوان یکی از پویاترین لندفرمهای مناطق خشک، مخاطرات ناشی از تحول آنها را مورد تحلیل قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

ژئومورفولوژی مناطق خشک ، بلایای طبیعی ، مخروط‌افکنه‌ها ، کانالهای گیسویی