برداشت مصالح در رودخانه ها و پیامدهای آن (مطالعه موردی : رودخانه جراحی)

در نواحی کوهستانی، حجم مواد ترسیب شده توسط رودخانه کم بوده و ذرات، درشت و گوشه دار هستند .این رسوبات ممکن است از هر نوع سنگ و با هر درجه مقاومت مکانیکی و خواص ژیوتکنیکی تشکیل شده باشند. از طرفی، آبرفت های قسمت های پایانی رود، به علت انرژی کمی که آب در این نواحی دارد، عمدتا از لای و رس تشکیل می گردد.از جنبه برداشت و استخراج مصالح، گودال کنی عمیق، در صورت امکان دسترسی آسان و فراهم بودن تجهیزات مورد نیاز، دارای صرفه اقتصادی است. برداشت مصالح شن و ماسه از بستر رودخانه جراحی در منطقه مشراگه ( پل خلف آباد ) متمرکز است که علت این مسیله یکی وجود مصالح شن و ماسه در بستر رودخانه و دومی سهولت دسترسی به این مصالح است. نزدیک بودن معادن این منطقه به جاده آسفالته و وجود خطوط برق نیز در فعال بودن این معادن موثر می باشند. بر اثر کاهش میزان نزولات جوی در چند سال اخیر آورد رسوبی رودخانه کاهش یافته، از طرف دیگر با توجه به تراکم معادن و کارگاه ها حد فاصل روستای مریبی تاحریم لوله گاز در بالادست پل مشراگه ( خلف آباد ) و باتوجه به پتانسیل یابی در سال 83 امکان تامین مصالح تا سقف حداکثر 600 هزار مترمکعب صرفا جهت کارگاه های قدیمی موجود مقدور بوده که نسبت به سال قبل 20 درصد کاهش یافته است. ضمنا هر گونه پذیرش تقاضای جدید بدلیل محدودیت آورد رسوبی مقدور نمی باشد. بیشترین مقدار برداشت مربوط به سال 1381 و کمترین آن در سال 1372 می باشد. لازم به ذکر است که این بدلیل آن است که در سال های اولیه تعداد کارگاه های احداث شده کمتر بوده و حداکثر تا سال 1381 کارگاه های جدید با توجه به آورد رسوبی رودخانه احداث شده اند. ضمنا وضعیت معادن واگذار شده رودخانه جراحی بصورت موزاییکی است یعنی به علت تراکم ضلع مشترکی بین کارگاه ها وجود دارد. که در سال های اخیر بدلیل خشکسالی و همچنین عدم مراجعه تعدادی از کارگاه ها حجم موافقت سازمان جهت برداشت بسیار کاهش یافته است.

کلیدواژه ها:

گودال کنی عمیق ، جراحی ، مشراگه ، تراکم ، آورد رسوبی