نقد بررسی فصد فصادی

فصد یا رگ زنی، نوعی روش کهن درمانی از طریق خونگیری است که با ایجاد منفذی کوچک در دیواره رگ دارای نبض یا غیر دارای نبض، باعث خروج اخلاط فاسد بدن با خروج خون می شود. دانشمندان درمانگر در کتابهای خود برای فصد شرایطی را ذکر کرده اند. به عنوان نمونه جالینوس می گوید: ده عامل می باید در هنگام فصد رگ میزان خونگیری در نظر گرفته شود: 1. سبب بیماری 2. نیروی بیمار 3. سن بیمار 4. فصل سال 5. شهری که فصد صورت می گیرد 6. وضعیت هوا 7. مزاج مریض 8. عادات بیمار 9. میزان گرمای (طبع) بیمار 10. عضو بیمار. سبب بیماری اگر از حرارت طبع باشد فصد رگ می شود گرنه رگ زده نمی شود. (جالینوس، هشت کتاب، 161). علاوه بر این شرایطی که در آموزه های نظری گفته می شوده است در آموزه های عملی مواضع فصد توسط درمانگران به شاگردان آموخته می شده است. که در کتابهای قدیم موضع اصلی برای فصد از ده های مواضع فرعی یاد شده است (جرجانی،سیداسماعیل، الاغراض الطبیه المباحث العلاییه، ص: 242) رازی از 29 موضع فصد در بدن یاد می کند(رازی، فصد. ص29) نویسنده 24 موضع فصد را از کتب معتبر استقصاء کرده است که با توجه به طرفین 48 موضع می شود که مقال جای توضیح آن نیست. معضلی که فعلا در مورد فصد وجود دارد از دو وجه قابل تامل بررسی است. نخست در تیوری دانش نظری فصد است که در این زمینه در دوره جدید کار چندانی نشده است بر خلاف حجامت که نسبتا تحقیق های متعددی صورت گرفته است تحقیق های کتابخانه ای لازم انجام نشده است. از همین رو پزشکان نسبتا متخصص در حجامت، که امر فصد را نیز انجام می دهند در این زمینه آموزش عملی ندیده اند حتی چند کتاب از پیشینیان نخوانده اند بعضا نمی دانند که مثلا زکریای رازی در حدود 1150 سال قبل کتابی را تنها در زمینه فصد نوشته دانشمندان دیگری همچون ابن سینا دیگران نیز با نوشتن رساله ای ویژه رگ شناسی مانند آن، فصد را مورد مداقه قرار داده اند. معضل دوم در امر فصد این است که: دانش فصادی در مورد مواضع فصد کیفیت فصد شاید عوارض آن، سینه به سینه منتقل می شده است آموزه ها ومهارت های عملی اجرای آن از استاد به شاگرد منتقل می شده است؛ متاسفانه از حدود یکصد سال پیش در ایران پس از نفوذ غرب زدگی در کشور جلوگیری از درمانگری سنتی هرنوع معالجه با حجامت فصد، این دانش به همراه افراد فصاد ماهر به زیر خاک رفته دفن شده است. راهکار پیشنهادی در این زمینه در مرحله نخست یک مطالعه جامع نظری در این زمینه است. این امر بدون کمک گرفتن از دانش آموختگان حوزوی امکان پذیر نیست؛ زیرا درگذشته دانش پزشکی همراه همه دیگر علوم در حوزه های علمیه تدریس می شده اند زبان علمی پزشکی گذشته جدای از زبان علمی حوزویان نبوده بسیاری ازین کتابها به زبان عربی-دینی نگاشته شده است؛ از همین رو مطالعه کتابخانه ای لازم است به صورت میان رشته ای انجام شود تا کج فهمی صورت نگیرد. در مرحله دوم یک مطالعه کامل عملی است که توسط متخصصین فن انجام بگیرد ضمن بررسی بهترین شیوه فصد با ابزار نوین، عوارض احتمالی هرنوع فصدی بررسی شود. در مرحله سوم انجام کارگاههای برای کسانی که به دنبال اخذ مجوز در امر فصادی هستند جهت آموزش عملی آنان مبتنی بر آموزه های عملی نظری.

کلیدواژه ها:

فصد ، فصاد ، مواضع فصد ، دانش فصادی ، عوارض فصد