مطالعه کارکردها و فرانقش های تجربی و متنی سوره حمد بر اساس نظریه معناگرای هلیدی

سوره حمد، سبع المثانی وفاتحه نیز نام دارد. سوره ای مکی و با هفت آیه است که بر پیشانی قرآن میجید قرار دارد و صدرنشین مجموعه کلام و گفتار خداوند است. این تصدیر، جدای از بحث ترتیب و تقدم نزول آیات، حکایت گر اهمیت آن در نزد پیامبر و جمع آوری کنندگان قرآن و نیز جایگاه این سوره در عبادات و نمازهای روزانه است. اعجاز لفظی قرآن مجید، از موضوعات مورد توجه پژوهش گران علوم دینی و مفسرین و ... بوده که اغلب در کتب تفسیر بدان پرداخته اند؛ اما، تحلیل و مطالعه بافت موقعیتی و کارکردها و فرانقش های تجربی و متنی سوره حمد از قرآن مجید بر اساس نظریه نشانه- معنا شناسانه نظام مند و نقش گرای هلیدی، کاری است که این تحقیق عهده دار آن است. این پژوهش قصد دارد از نظر زبانی، صورت و محتوا، تصدیر، تکرار و تاکید را، و از نظر زمینه های معنایی یا بافت کلام، نکاتی چون گستره، عوامل و شیوه گفتمان را (تعلیمی- گفتاری- تک گویی)، و از نظر کارکرد تجربی، فرآیند فعل و وجوه خبری و انشایی موثر در روابط بینافردی و دستوری متن را با کارکردها و نقش های اعلایی، ترغیبی و ... بندها؛ و از نظر کارکرد متنی، ساخت مبتدا- خبری و انسجام متن را که فصل و وصل ها و ارتباط های منطقی بندها را با یکدیگر می سنجد؛ در سوره حمد یا سبع المثانی بیابد و تحلیل کند و راهی به اعجاز قرآن، از طریق نظریه های زبانشناختی پیدا کند و مشخص نماید که این سوره به بهترین شکل ممکن، ویژگی های فصاحتی و بلاغتی یک متن باز را دارد و لایه های نهفته معنایی دارد که نیازمند تبیین های مختلف از جمله معناشناسانه و زبان شناسانه است تا برخی از پیام ها و اهداف آن مشخص شود.

کلیدواژه ها:

سوره حمد ، متن باز ، فرانقش های تجربی و متنی ، لایه های نهفته معنایی ، نظریه هلیدی