جایگاه معرفت شناختی عقل عملی نزد ابن سینا

ابن سینا با خارج کردن قضایای کلی مربوط به عمل، از قلمرو عقل عملی، جایگاهی متفاوت برای این قوه ترسیم می کند. بیان شیخ درباره محرکه و مدرکه بودن عقل عملی متهم به تعارض است. در راستای حل این تعارض می توان نشان دهد که با وجودتاکید شیخ بر محرکه بودن عقل عملی، ارتباط های سه جانبه ای که وی برای عقل عملی با بدن و عقل نظری و نفوس افالک قایل است، مستلزم نوعی ادراک باری عقل عملی است. این قوه در ارتباط با عقل نظری کلیات عقلی را برگرفته و در قیاس های عملی خود به کار می بندد. در ارتباط با بدن از ادزاکات جزیی قوه متخیله بهره می برد و در اتصال با نفوس افلاک، حقایق جزیی را شهود می کند؛ اما عقل عملی ادراک به معنای اتصال مستقیم به عقل فعال و دریافت حقایق کلی را ندارد. بدین سبب شیخ معنای ادراک و تعقل را عقل عملی و نظری یکسان نمی داند و اطلاق نام عقل بر این دو را اشتراک لفظی به شمار آورده، بر محرکه بودن عقل عملی تاکید می کند.

کلیدواژه ها:

عقل عملی ، عقل نظری ، قوه مدرکه ، قوه محرکه ، نفوس افلاک ، ابن سینا