بازخوانی نقش مناظر آیینی در هویت بخشی به شهرهای ایرانی

بیان مساله: از دیرباز فضاهای آیینی نقش مهمی در شکل دهی به منظر شهرها و پایه های اعتقادی و فرهنگیجوامع بشری ایفا می کرده اند. به گونه ای که برخی از تاری خدانان یکی از علل اصلی تشکیل شهر را معطوف بهعملکرد آیینی و معنوی آن می دانند. فضاهای آیینی به واسطه تجربه مشارکت و هم حسی فضایی یکی ازقوی ترین تجربه های فضای جمعی هستند که در فرهنگ ما ایرانیان با داشتن مناسبات نزدیک با عوامل طبیعیچون آب و درخت و بهره مندی از ماهیت جمعی و آیینی، کیفیت مثبت محیطی را برای تقویت تعاملات وروابط اجتماعی فراهم کرده و به تبع آن امکان شکل گیری ذهنیت واحد ساکنان از شهرشان را ایجادکرده اند. باآغاز دوران اسلامی مناظر آیینی به شیو های خاص در منظر شهرهای ایرانی تداوم یافته و زمینه ساز شکل گیریتحولاتی در کالبد شهرها، حیات اجتماع یشان، ادراکات شهروندان از آنها و به طور کلی هویت شهر ایرانی شدند.هدف: هدف اصلی در پژوهش حاضر واکاوی چرایی و چگونگی تاثیر مناظر آیینی بر هویت شهرهای ایرانی، بهواسطه ادغام محتوای شکلی (طبیعی) و ذهنی (اجتماعی) مشترک آنها است.روش تحقیق: ابتدا به منظور تبیین چرایی و علت اثرگذاری مناظر آیینی، الگوی شکلی و معنایی مشترکطبیعت گرایانه و اجتماعی این مناظر مورد مطالعه قرار گرفته و اثرگذاری آنها بر هویت شهرها به صورت نقاطعطف اجتماعی و معنایی بررسی شد. سپس برای مشخص ساختن نحوه و چگونگی این تاثیرگذاری، مطابق بامفهوم سازمان فضایی شهر که مفهومی ذهنی و مبتنی بر ارتباطات دو جزء اصلی مرکزیت و کل های کوچک(محلات) است، حوزه اثرگذاری این مناظر بر هویت شهر در سه سطح مرکزیت شهر در شهرهای آیینی (کلان)،شبکه ای از مراکز محلات آیینی در سطح شهر (میانی) و مرکز محلات آیینی مستقل (خرد) مورد بررسی قرار گرفت.نتیجه گیری: در بسیاری از شهرهای ایرانی، الگوی شکلی مشابه مناظرآیینی، سبب توسعه شهر و محلات آندر اطراف آنها شده و سپس با دارا بودن مشخصه ها و آثار ذهنی مشترک ناشی از ماهیت آیینی، اجتماعی ومعنایی شان نقش برجسته ای را در زمینه ادراک منظر توسط ساکنین در محلات و شهرها بر عهده گرفته اند وبه بخشی از وجه ممیزه شکلی و ذهنی شهر تبدیل شده اند.

کلیدواژه ها:

منظر آیینی ، هویت ، آیین ، شهر ایرانی ، شهر اسلامی ، طبیعت گرایی