ریخت شناسی گنبد (پژوهشی در مورد تناسبات زیبایی شناختی و چگونگی پراکنش گنبدهای مساجد فلات مرکزی ایران)

سال انتشار: 1395
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 391

فایل این مقاله در 15 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_CIAUJ-2-1_006

تاریخ نمایه سازی: 3 اسفند 1398

چکیده مقاله:

در ایران استفاده از سازه گنبد، برای پوشش دهنه های بزرگ، پیشینهای دیرین دارد. کمبود چوب های استوارو کشیده که در حقیقت عنصر اصلی پوشش تخت است، سبب شده است که پوشش طاق و گنبد رواج پیدا کند. گنبد در معماری ایران از جایگاه بالایی برخوردار است. معمار مسلمان ایرانی نهایت ذوق و استعداد خود را در بنای مساجد به کار گرفته و علاوه بر لحاظ کردن مسایل ساختاری و سازه ای به ابعاد زیبایی شناسانه گنبد نیز پرداخته است.این مقاله بر آن است با تمرکز روی تناسبات ابعادی گنبد به عنوان یکی از مولفه های زیبایی شناسانه، سیر تکامل گنبدهای مساجد، در طول دوره های تاریخی متفاوت را واکاوی نموده و به این سوال پاسخ دهد که آیا میتوان میان مولفه های زیبایی شناختی گنبدها در طول دوره های تاریخی متفاوت و در یک محدوده جغرافیایی واحد، ارتباطی معناداری یافت به این منظور ابتدا با مروری بر ادبیات موضوع، به تدوین شیوه های گونه شناسی و استخراج مولفه های اثرگذار، جهت مقایسه و دسته بندی گنبدها اقدام شده و برای کنترل دامنه تحقیق، این مطالعات، به فلات مرکزی ایران، محدود شده است. مواد و مدارک این پژوهش نمونه های مقاطع گنبدهای مساجد جغرافیای ذکر شده که با توجه به منابع کتابخانه ای جمع آوری و تدوین گردیده است. دستاوردهای این پژوهش با روشهای توصیفی-تحلیلی، ترسیم نمودار پراکندگی و آنالیز اطلاعات آماری به سامان رسیده است. از جمله نتایج به دست آمده در این پژوهش، افزایش نسبت خیز خارجی گنبد مساجد تا دوران مظفری-تیموری و کاهش این نسبت در دوره صفوی است. برخلاف خیز خارجی، تناسبات داخلی در گنبدهای یکپوش و دوپوش با یکدیگر همپوشانی داشته و تغییرات چندانی در آن دیده نمیشود. در عینحالی که سیر تاریخی تغییر فرم گنبدهای مساجد ایران، از گنبد خاگی به نار و از نار به شبدری تبعیت مینماید.

کلیدواژه ها:

گنبد ، گونه شناسی شکلی ، تناسبات زیبایی شناختی ، مساجد فلات مرکزی ایران.

نویسندگان

مسعود وحدت طلب

استادیار دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران.

الهام رضایی زاده

کارشناس ارشد معماری اسلامی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران.