تعیین نوع کمون بذر ماریتیغال: اثرات تیمارهای پس رسی و جیبرلیک اسید در دماهای مختلف

سابقه و هدف: گیاهان دارویی از جمله گیاهان مهم اقتصادی هستند که به صورت خام یا فرآوری شده در طب سنتی یا مدرن صنعتی مورد بهره برداری قرار می گیرد. در حال حاضر این تقاضای روزافزون سبب برداشت بی رویه و نامناسب این گیاهان گردیده است که ماحصل آن تخریب زیستگاه های طبیعی این گیاهان و قرار گرفتن تعدادی از آن ها در معرض خطر انقراض و نابودی می باشد. از این رو برای جلوگیری از بهره برداری بی رویه از این گیاهان در عرصه های طبیعی، باید اقدام به کشت و اهلی کردن این گیاهان نمود. یکی از مشکلات اولیه در اهلی سازی گیاهان دارویی، وجود کمون در بذرهای این گیاهان می باشد. ماریتیغال گیاهی دارویی از خانواده کاسنی است که بذرهای آن حاوی ترکیبات دارویی ارزشمندی است. از مشکلات اولیه در اهلی سازی این گیاه، وجود کمون در بذرهای آن است که منجر به غیریکنواختی جوانه زنی و سبز شدن آن در مزرعه می گردد. از این رو اولین گام در اهلی سازی این گیاه، شناخت نوع کمون آن با هدف انتخاب موثرترین روش در رفع آن می باشد؛ بنابراین مطالعه حاضر با هدف: 1) تعیین نوع کمون 2) بررسی واکنش جوانه زنی بذرهای ماریتیغال به سطوح مختلف جیبرلیک اسید و پس رسی در شرایط دمایی مختلف انجام گردید. مواد و روش ها: این تحقیق در دو آزمایش جداگانه بر روی بذرهای تازه و پس رس شده ماریتیغال، با هدف بررسی اثرات غلظت های مختلف جیبرلیک اسید بر رفع کمون و جوانه زنی این گیاه در دماهای مختلف انجام شد. در هر آزمایش، آزمون جوانه زنی در دماهای 5، 10، 15، 20، 25، 30 و 35 درجه سانتی گراد روی بذرهای ماریتیغال تازه و پس رس شده با سطوح مختلف جیبرلیک اسید در پنج سطح 0، 500، 1000، 1500 و 2000 پی پی ام صورت گرفت. در هر آزمایش صفات درصد، سرعت و یکنواختی جوانه زنی، به همراه زمان تا شروع جوانه زنی در تیمارهای مختلف تعیین گردید و پاسخ این صفات به تیمارهای پس رسی، دما و جیبرلیک اسید بررسی گردید. یافته ها: نتایج نشان داد که بذرهای تازه و پس رس شده ماریتیغال قادر به جوانه زنی در هیچ یک از دماها نمی باشد و با کاربرد جیبرلیک اسید بذرها قادر به جوانه زنی در دماهای مختلف شد؛ اما واکنش بذرهای تازه و پس رس شده به جیبرلیک اسید متفاوت بود. در بذرهای تازه، درصد، سرعت و یکنواختی جوانه زنی کمتر از بذرهای پس رس شده بود. همچنین زمان تا شروع جوانه زنی در بذرهای پس رس شده کمتر از بذرهای تازه بود؛ به عبارت دیگر می توان گفت که با این که پس رسی باعث رفع کمون بذرهای ماریتیغال نگردید، اما حساسیت به جیبرلیک اسید را افزایش داد، به طوری که در بذرهای پس رس شده، حداکثر درصد و سرعت جوانه زنی با غلظت های پایین جیبرلیک اسید (500 پی پی ام)، مشاهده شد. همچنین پس رسی باعث افزایش دمای مطلوب و سقف جوانه زنی بذرهای این گیاه در مقایسه با بذرهای تازه گردید. به طوری که دمای مطلوب برای بذرهای تازه و پس رس شده به ترتیب 10 و 25 درجه سانتی گراد و دمای سقف به ترتیب 30 و 35 درجه سانتی گراد بود، اما از لحاظ دمای پایه اختلاف چندانی بین بذرهای تازه و پس رس شده مشاهده نشد؛ به عبارت دیگر می توان گفت که پس رسی باعث افزایش دامنه دمایی جوانه زنی بذرهای ماریتیغال تیمار شده با جیبرلیک اسید گردید. نتیجه گیری: به طورکلی نتایج این تحقیق نشان داد که بذرهای ماریتیغال دارای کمون فیزیولوژیک غیرعمیق می باشد که برای رفع آن می توان از جیبرلیک اسید استفاده کرد. پس رسی باعث رفع کمون بذرهای این گیاه نگردید؛ اما حساسیت بذرها به جیبرلیک اسید را افزایش داد. همچنین تیمار پس رسی باعث افزایش دامنه دمایی جوانه زنی بذرهای ماریتیغال تیمار شده با جیبرلیک اسید گردید.

کلیدواژه ها:

دماهای کاردینال ، حساسیت به جیبرلیک اسید ، کمون فیزیولوژیک ، گیاهان دارویی