کانی شناسی رس و تکامل خاک ها در یک کاتنا در منطقه بهشهر، استان مازندران

سابقه و هدف: کاتنا به صورت گستره ای از سری خاک های پیوسته تعریف شده است که در یک ردیف پستی و بلندی قرار می-گیرد و اصطلاحا ردیف زهکشی نیز نامیده می شود. اهداف اصلی این پژوهش شامل 1- مطالعه تاثیر توام پستی و بلندی و شرایط زهکشی و سطح آب زیرزمینی در تکامل خاک ها، 2- شناخت خاک های هیدرومورفیک و هالوهیدرومورفیک اراضی پست منطقه میانکاله به عنوان زیستگاه حیات وحش و جاذبه های توریستی می باشند. مواد و روش ها:منطقه ی مورد مطالعه در جنوب شرقی دریای خزر، دارای آب و هوای معتدل، رژیم رطوبتی زریک و رژیم حرارتی ترمیک است. سه ناحیه از نظر توپوگرافی در منطقه شامل تپه، دشت آبرفتی و اراضیپست تعیین شد. پنج پدون نماینده با استفاده از نقشه های خاک موجود درمنطقه در امتداد برش طولی شمال- جنوب انتخاب و مطالعه گردیدند. یافته ها:خاک های اراضی پست نزدیک دریا به صورت Aquisalids و Halaquepts رده بندی شده اند، و گلی زیشن در آن ها رخ داده است. در دشت آبرفتی در زمین های زراعی Haplaquolls و Haploxerepts غالب بودند و دارای تجمع ماده آلی هستند. در Haplaquolls افق مالیک، تجمع رس و نیز گلی زیشن دیده شده اند. در Haploxerepts شرایط ورتیک مشاهده شد. در نهایت در موقعیت تپه در شیب های شمالی کوه های البرز که تحت پوشش جنگل بودند Haploxeralfs تشکیل شده بود که در آن تخلیه آهک رخ داده و دارای افق آرجیلیک می باشدخاک های اراضی پست در مرحله شور و سدیمی می باشند و با افزایش عمق آب زیرزمینی به طرف کوه، افق های مالیک و آرجیلیک تشکیل شده اند.نتایج کانی شناسی رس نشان داد که ایلیت کانی غالب خاک های اراضی پست و دشت آبرفتی بوده ولی در موقعیت تپه با پوشش جنگلی، اسمکتیت کانی غالب می باشد. ورمیکولیت نیز در خاک جنگلی موقعیت تپه به خوبی مشاهده شد. به دلیل عدم وجود شرایط لازم برای تشکیل کائولینیت، این کانی به ارث رسیده از مواد مادری است. حضور کانی های ایلیت و کلریت در خاک های منطقه منشا موروثی دارند. نتیجه گیری: در موقعیت تپه به دلیل آبشویی بیشتر و پوشش جنگلی، هوادیدگی بیشتر صورت گرفته و باعث تشکیل بیشتر اسمکتیت و نیز ورمیکولیت شده است. کاهش شدید کلریت در خاکرخ واقع در جنگل، به دلیل هوادیدگی بیشتر منطقی است.در این خاکرخ، درصد کانی رسی اسمکتیت در افق زیرسطحی به میزان قابل توجهی بیشتر از سطح خاک است. در خاک دشت آبرفتی از مقدار ایلیت کاسته شده و اسمکتیت به مقدار قابل توجهی وجود دارد که می تواند نتیجه تشکیل اسمکتیت از هوادیدگی ایلیت باشد. در خاک های اراضیپست نیز به دلیل آبگرفتی، شرایط برای تشکیل درجای اسمکتیت فراهم بوده و اسمکتیت در این خاک ها نیز به طور قابل توجهی یافت می شود.در نتیجه، اسمکتیت دارای دو منشا خاکساز (از محلول خاک) و تغییر شکل یافته از کانی های ایلیت و کلریت است.

کلیدواژه ها:

کاتنا ، اراضی پست ، میانکاله