تاثیر اسید هیومیک، تراکم و آبیاری تکمیلی بر صفات کمی و کیفی نخود (Cicer arietinum L.) محلی نیشابور

مقدمه حبوبات از منابع مهم غذایی سرشار از پروتئین برای تغذیه انسان و دام هستند. دانه حبوبات با دارا بودن 32-18 درصد پروتئین در رژیم غذایی مردم به ویژه در تغذیه افراد کم درآمد، اهمیت بسیار دارند (Majnoun Hosseini, 2008). نایار و همکاران (Nayyar et al., 2006) معتقدند که زمان گل دهی و تشکیل غلاف حساس ترین مراحل دوران رشد گیاه نخود نسبت به خشکی می باشند و تنش خشکی در مرحله گل دهی با کاهش باروری گل ها باعث کاهش تعداد دانه در بوته می شود. گد و همکاران (Gad et al., 2012) گزارش دادند که با محلول پاشی اسید هیومیک عملکرد دانه، وزن 1000 دانه و درصد پروتئین دانه افزایش یافت. هدف از این بررسی تعیین اثر تراکم، آبیاری تکمیلی و اسید هیومیک بر صفات کمی و کیفی نخود محلی نیشابور بود. مواد و روش ها به‎ منظور بررسی تاثیر اسید هیومیک، تراکم و آبیاری تکمیلی بر عملکرد، اجزای عملکرد دانه، درصد پروتئین و عملکرد پروتئین نخود محلی نیشابور، آزمایشی به صورت فا کتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه دانشگاه آزاد اسلامی نیشابور در سال زراعی 92- 1391 اجرا شد. عامل های موردبررسی مشتمل بر اسید هیومیک در دو سطح شامل عدم مصرف و مصرف اسید هیومیک، تراکم در سه سطح شامل 20، 30 و 40 بوته در مترمربع و آبیاری تکمیلی در سه سطح شامل عدم آبیاری، آبیاری در مرحله گلدهی و آبیاری در مرحله تشکیل غلاف بود. در این بررسی بذرها با دست کشت شدند. هر کرت شامل پنج خط با چهار متر طول، فاصله ردیف 25 سانتی متر، فاصله بوته روی ردیف 20، 13.3 و 10 سانتی متر بر توجه به تراکم 20، 30 و 40 بوته در متر مربع بود. برای تعیین تعداد غلاف در بوته، دانه در بوته، وزن دانه، عملکرد بوته و درصد پروتئین 10 بوته به طور تصادفی انتخاب شد. برای تعیین عملکرد دانه، دو ردیف حاشیه و 0.5 متر از دو طرف ردیف های وسط حذف و بقیه برداشت و در دمای 70 درجه سانتی گراد به‎مدت 48 ساعت در اون گذاشته شد و سپس توزین شد. برای تجزیه واریانس داده ها از نرم افزار SAS Ver. 9.1.3 و برای مقایسه میانگین ها از آزمون حداقل تفاوت معنی دار در سطح احتمال پنج درصد استفاده شد. یافته ها اثر اسید هیومیک و تراکم بر همه صفات به جز وزن 100 دانه و درصد پروتئین و اثر آبیاری تکمیلی بر همه صفات معنی‎دار شد. اثر متقابل اسید هیومیک × آبیاری تکمیلی بر تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته، عملکرد بوته، عملکرد دانه و پروتئین در هکتار و اثر متقابل تراکم× آبیاری تکمیلی بر تعداد دانه در بوته و عملکرد بوته معنی دار به دست آمد. مصرف اسید هیومیکهمه صفات را افزایش داد. عملکرد دانه در تیمار مصرف و عدم مصرف اسید هیومیک به ترتیب 2234 و 1752 کیلوگرم در هکتار بود. افزایش تراکم اجزای عملکرد را کاهش اما عملکرد دانه و پروتئین را افزایش داد. عملکرد دانه و پروتئین در تراکم 40 بوته در مترمربع به ترتیب 2264 و 521.4 کیلوگرم در هکتار بود. آبیاری همه صفات به جز درصد پروتئین را افزایش داد. عملکرد دانه در تیمارهای آبیاری در مراحل گل‎دهی و تشکیل غلاف به ترتیب 2417 و 2330 و عملکرد پروتئین 561 و 531.9 کیلوگرم در هکتار بود. در این بررسی بیش ترین عملکرد دانه و پروتئین با مصرف اسید هیومیک و آبیاری در مرحله گل دهی با 2697 و 638.2 کیلوگرم در هکتار به دست آمد که تفاوت معنی‎داری با تیمار مصرف اسید هیومیک و آبیاری در مرحله غلاف دهی با 2648 و 615.3 کیلوگرم در هکتار نداشت. در تراکم 40 بوته در مربع بیش‎ترین عملکرد دانه و پروتئین به ترتیب با 2264 و 521.4 کیلوگرم در هکتار به دست آمد. نتیجه گیری اسید هیومیک و مخصوصا تراکم و آبیاری تکمیلی عملکرد دانه و پروتئین نخود را تحت تاثیر قرار دادند. اگرچه با افزایش تراکم اجزای عملکرد کاهش یافتند اما عملکرد دانه افزایش یافت. آبیاری در مرحله گل‎دهی بیشترین تاثیر را بر صفات داشت. عدم آبیاری درصد پروتئین را افزایش داد اما عملکرد پروتئین در این تیمار به ‎علت پایین بودن عملکرد دانه کمتر از تیمارهای دیگر بود.

کلیدواژه ها:

درصد پروتئین ، عملکرد دانه ، غلاف ، وزن 100 دانه