بررسی اثر عنصر بارش بر منابع آب زیرزمینی با استفاده از تحلیل سری های زمانی مکانی خشکسالی - (مطالعه موردی: دشت مشهد در حوزه آبخیز کشف رود)

سال انتشار: 1396
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 367

فایل این مقاله در 26 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

این مقاله در بخشهای موضوعی زیر دسته بندی شده است:

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_GEH-6-21_010

تاریخ نمایه سازی: 26 فروردین 1397

چکیده مقاله:

عوامل مختلف طبیعی و انسانی در چند دھه اخیر باعث ایجاد شرایط بحرانی و افت سطح آب ھای زیرزمینی در بیشتر حوزه ھای آبخیز کشور از جمله استان خراسان رضوی شده است. در این تحقیق از تکنیک ھای تحلیل سری ھای زمانی مان-کندال و پتیت برای تحلیل روند شاخص خشکسالی ھواشناسی SPI و شاخص خشکسالی آب زیرزمینی PSI در دوره آماری 30 ساله (1393-1363) حوزه آبریز دشت مشهد استفاده شده است. جهت تحلیل مکانی وقوع خشکسالی هواشناسی و ارتباط آن با خشکسالی آب زیرزمینی نیز از روس های زمین آمار و تحلیل نقطه داغ استفاده گردید. نقشه های میان یابی شده شاخص SPI نشان داد که در سال های 79-78 تا 80-79 و 85-84 و 87-86 و 90-89 و 93-92 حوزه آبریز مطالعاتی عمدتا در طبقات فروخشک و خیلی خشک قرار می گیرد؛ اما نتایج تحلیل سری زمانی شاخص SPI در تمامی ایستگاه ها به جز ایستگاه اندرخ نشان می دهد که تغییرات تدریجی موجود در سطح پنج درصد معنی دار نیست؛ بنابراین حوزه آبخیز مشهد- چناران حداقل – در طی سه دهه اخیر تغییرات تدریجی محسوحی را در میزان بارش و خشکسالی هواشناسی در اکثر ایستگاه ها مورد مطالعه تجربه نکرده است. تغییرات تدریجی سری زمانی شاخص PSI در چاه ها مشاهداتی قاسم آباد، کلاته نادر، مسکران، نومهن و هاشم آباد غیرمعنی دار و در بقیه چاه ها (35چاه) معنی دار می باشند. شاخص PSI در همه چاه ها به جز بلوار تلویزیون دارا روند کاهشی است. نقشه ها پهنه بند نیز نشان می دهند که شاخص PSI در دشت مورد مطالعه از سال های 64-1363 تا 79-1378 بیشتر در شرایط نرمال قرار گرفته و از سال های 79-1378 هر چه به سمت حال حاضر پیش می رویم در طبقه شرایط خطرناک و حداقل تاریخی قرار می گیرد. نتایج تحلیل همبستگی بین دو شاخص SPI و PSI نشان می دهد که در اکثر موارد و سال ها ارتباط ضعیفی بین خشکسالی هواشناسی و آب زیرزمینی وجود دارد و نمی توان ارتباط معنی دار قوی بین این دو پدیده در دشت ارایه کرد. همچنین بر اساس تحلیل سری های زمانی دبی سالیانه آب مهم ترین رودخانه های تغذیه کننده (که نشان دهنده روندی غیر معنی دار در دوره مطالعاتی است) باز هم نمی توان ارتباط معنی دار قوی بین خشکسالی هیدرولوژیکی و خشکسالی آب زیر زمینی دشت مشهد - چناران از سال 1364 تا 1393 بیشتر از 25 متر افت را تجربه کرده که بیشترین آن در بین سال های 1378 تا 1382 بوده که بالغ بر 6 متر افت مشاهده شده است. تعداد حفر چاه در طول این چهار سال 1054 حلقه است که بیشترین میزان حفر چاه را در طول دوره آماری نشان می دهد؛ بنابراین برداشت بی رویه از منابع زیرزمینی را می توان عامل اصلی افت سطح سفره در دشت مشهد معرفی کرد.

نویسندگان

سمیرا نورمحمدی

کارشناس ارشد آبخیزداری، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

سیدمحمد تاجبخش

استادیار آبخیزداری، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

هادی معماریان

استادیار آبخیزداری، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران