بررسی تحول نقش هیربدان در عصر ساسانی

در عصر ساسانی با رسمیت یافتن دین زردشتی شاهد قدرت گرفتن روحانیان زردشتی و تشکیل سلسله مراتب آنان و ظهور دو گروه قدرتمند موبدان و هیربدان هستیم. تقریبا همه محققان بر سر اینکه پیشینه موبدان عصر ساسانی طایفه مغان مادی بوده است، توافق نظر دارند اما خاستگاه هیربدان عصر ساسانی شناخته نیست. بیشتر منابع، جایگاه هیربدان را در استخر پارس گفته­ و آنان را وابسته به مناسک ایزدبانو اناهیتا دانسته­اند. اما پیش از عصر ساسانی از هیربدان در این منطقه خبری نیست و تنها از دسته­ای از روحانیان که نگهبان آتش مقدس بودند، نام می­رود. آیا هیربدان عصر ساسانی از میان همین روحانیان آتش برخاسته بودند در این مقاله، کوشش شده ارتباط هیربدان با این دسته روحانیان اثبات شود و سپس با استناد به منابع و شواهد، خاستگاه اولیه هیربدان شناسایی شود. بررسی انجام شده نشان می دهد گرچه خاستگاه روحانیان آتش پیش از عصر ساسانی و هیربدان عصر ساسانی شهر استخر در جنوب غربی ایران بوده، اما خاستگاه آغازین آنان شمال شرقی ایران بزرگ بوده­ و از آن منطقه به جایگاه تاریخی خود کوچ کرده­اند. 

کلیدواژه ها:

هیربد ، روحانی آتش ، استخر پارس ، ساسانی