مطالعه کانی شناسی سفال های دوره های مس سنگ و مفرغ کول تپه هادی شهر، شمال غرب ایران

دوره های مس سنگ و مفرغ از مهم ترین ادوار پیش از تاریخ ایران به شمار می آیند که از لحاظ داده های فرهنگی از قبیل سفال،معماری، شیوه تدفین و ... تفاوت های زیادی دارند؛ به عنوان مثال داده های سفالی دوره مس سنگ، نخودی و یا منقوش هستندو روی آن ها از نقوش مختلف هندسی استفاده شده است در حالیکه در دوره مفرغ به یکباره شاهد تغییر ناگهانی در داده هایسفالی هستیم. سنت سفال نخودی منسوخ و سفال های خاکستری سیاه با نقوش کنده طیف وسیع داده ها را به خود اختصاصمی دهد. این اختلاف فرهنگی و به طبع آن سفالی در لایه های فرهنگی بیشتر محوطه های ایران و به خصوص منطقه شمال غرببه خوبی شناسایی شده است. با توجه به نبود اتفاق نظر در خصوص این اختلاف فرهنگی در منطقه و مسایل لاینحل موجودمیان دو دوره مس سنگ و مفرغ به نظر می رسد استفاده از روش های آزمایشی می تواند راهگشا باشد. پژوهش حاضر سعیمی کند با استفاده از کانی شناسی سفال های به دست آمده از لایه های مس سنگ و مفرغ کول تپه هادی شهر به اطلاعاتی درمورد خاک استفاده شده و بومی یا غیربومی بودن آن ها دست یابد. این محوطه در دشت میان کوهی وسیع هادی شهر درشمال غربی ترین نقطه کشور و در حدود ده کیلومتری جنوب رود ارس واقع شده است. در این پژوهش نتایج به دست آمده ازآزمایش کانی شناسی ده نمونه سفالی (از هر دوره پنج نمونه) دو لایه گاه نگاری شده مس سنگ و مفرغ این محوطه مورد تجزیهو تحلیل قرار می گیرد. روش پژوهش تلفیقی از روش های میدانی آزمایشگاهی و کتابخانه ای است. با توجه به نتایج به دستآمده علاوه بر ناهمگونی ظاهری در بافت سفال های دو دوره، شاهد تفاوت های چشم گیر دیگری از قبیل فابریک و نوع بافتآن ها (ریزبلور یا سیلتی در مس سنگ و پورفیری یا درشت در مفرغ) هستیم. در سفال های دوره مس سنگ شیشه های ولکانیکیدیده نشده در حالیکه نمونه سفال های دوره مفرغ شیشه های ولکانیکی و قطعات هلالی شکل و دایره ای شکل دارند. با توجه بهزمین شناسی منطقه، حوضه رسوب گذاری فلیشی، سن گهای ولکانیک و سنگ های آذرین آواری (پیروکلاستیک)، سنگ هایآهکی و ... موجود در منطقه می توان به قطعیت بیان کرد که منشا سفال های دوره مفرغ محلی است؛ زیرا در تمام این نمونه هابدون استثنا قطعاتی از سنگ های ولکانیک و یا آذرین آواری را می توان مشاهده نمود.

کلیدواژه ها:

دوره مس سنگ ، دوره مفرغ ، سفال ، علوم میان رشته ای ، کانی شناسی