بازنمایی مناسبات نسلی از منظر ادبیات داستانی پیش و پس از انقلاب اسلامی

پرسش اصلی مقاله حاضر این است که شش رمان معاصر فارسی در بازه زمانی پیش و پس از انقلاب اسلامی چه تصویری از الگوی روابط بین نسلی را در خانواه ایرانی ترسیم کرده است و در این زمان چه تغییری در روایت رمان­ها از مناسبات نسلی درون خانواده ایجاد شده است. بنابراین، ادبیات داستانی را به مثابه میانجی فهم­مان از تحولات جامعه در این زمینه در نظر گرفته ایم­ و از آنجا که با هدف مطالعه ژرف و عمیق روایت­ها به دنبال کشف و تفسیر بوده­ایم، از تکنیک تحلیل محتوای کیفی مضمونی استفاده کرده ایم. براساس چارچوب مفهومی، الگوی مناسبات نسلی را ذیل سه عنوان بررسی کرده ایم: توافق نسلی، تفاوت و تعامل هم زمان نسلی، و شکاف نسلی. به ­رغم متفاوت بودن بازنمایی مناسبات نسلی در دو بازه زمانی، مسئله نسلی در بافت روایی رمان­ها، در همه موارد، به شکل شکاف تصویر شده است. از بررسی مناسبات نسلی در روایت­ های پیش از انقلاب الگویی به دست آمده که مهم­ترین ویژگی آن شکاف مذهبی و ایده آل­گرایی شخصیت­ های داستانی است که در چارچوب کلی تقابل سنت و مدرنیته و ماهیت طردی و تقابلی آن قابل تفسیر است. این گونه شکاف و تقابل­های سنتی مدرن در روایت­ های پس از انقلاب کمتر دیده می ­شود؛ اما به­رغم پیدایش مولفه ­هایی چون رسانه­ های جمعی و فناوری­های اطلاعاتی، که گذار به بزرگسالی را غیرخطی و دگرگون کرده­ اند، روایت­ های پس از انقلاب نیز کماکان شکاف نسلی را بازنمایی می­کنند.

کلیدواژه ها:

بازنمایی ، الگوی روابط نسلی ، شکاف نسلی ، گذار ، رمان