تاملی در آرایش نیروهای اجتماعی و تحول گفتمان های هویت قومی در بلوچستان ایران

تامل در آرایش نیروهای اجتماعی و جریان های اندیشه ای گوناگون که در هر جامعه قومی، چشم انداز هویتی ویژه ای را توسعه می دهند، تاییدگر این نکته است که امر قومی به طور عام و مسئله هویت قومی به طور خاص، پدیده ای اجتماعی است که می تواند زمینه ساز مناقشه های اساسا گفتمانی باشد. پژوهش حاضر برمبنای چنین درکی و با توجه به ضرورت فهم گوناگونی اندیشه هایی که در مورد مسئله قومیت و هویت قومی در بلوچستان ایران، به ویژه در دوران معاصر، وجود داشته و دارد، سازمان یافته است. این پژوهش کیفی با استفاده از مجموعه ای از تکنیک ها، به ویژه با تاکید بر روش شناسی تاریخی، مطالعات کتابخانه ای اسنادی، و نیز تاملات میدانی، پس از طرح بحثی نسبتا مفصل در مورد ساختار و سازمان اجتماعی بلوچ های ایران، نخست به ارائه نوعی دسته بندی از نیروها و گروه های اجتماعی مطرح در جامعه موردمطالعه پرداخته و سپس، بر این مبنا، بحثی را درباره گفتمان های رقیب در آن ارائه کرده است. یافته ها نشان می دهد که تاثیرگذارترین گروه های اجتماعی مطرح در سپهر سیاسی و اجتماعی بلوچستان به ویژه در یک سده اخیر عبارت بوده اند از: 1) سردارها، خوانین و اشرافیت سنتی؛ 2) نخبگان قومی ناسیونالیست و ملی گرا؛ 3) روحانیون، مولوی ها و فعالان مذهبی؛ 4) روشنفکران و فعالان مدنی تجددگرا. به نظر می رسد که هریک از این گروه ها، در چارچوب و فضای اندیشگانی ویژه ای فعالیت می کند؛ در مقاله حاضر، این موضوع با ارائه چهار دسته گفتمانی، بررسی شده است: 1) گفتمان های خودمحور و قوم گرایانه؛ 2) گفتمان های ناسیونالیستی و ملی گرایانه؛ 3) گفتمان های سیاسی اجتماعی مذهب محور؛ 4) گفتمان های سیاسی اجتماعی بازاندیشانه.

کلیدواژه ها:

گفتمان های هویتی ، هویت قومی ، بلوچ ، بلوچستان