بررسی تجمع و آزادسازی مواد فتوسنتزی ساقه در ارقام زراعی گندم های ایران تحت شرایط فاریاب و تنش خشکی طی فاز رشد زایشی

ذخایر ساقه به عنوان یکی از منابع مهم تامین کننده کربن در شرایط تنش خشکی مطرح است . آگاهی از تنوع ژنتیکی برای ذخیره سازی و انتقال مجدد کربن در برنامه های اصلاحی می تواند مورد استفاده قرار گیرد. هدف تحقیق حاضر مقایسه توان ذخیره سازی و انتقال مجدد کربن در کلیه ارقام زراعی گندم های ایران (81 رقم ) بود. بدین منظور آزمایشی در قالب طرح لاتیس ساده با دو تکرار و در دو شرایط فاریاب و تنش خشکی در مزرعه تحقیقات کشاورزی دانشگاه تهران (کرج ) در سال 87‐1386 اجرا شد. تنش خشکی از مرحله سنبله دهی شروع و تا رسیدگی فیزیولوژیک ادامه یافت . مقدار تجمع و انتقال مجدد مواد فتوسنتزی با استفاده از روش وزنی تعیین شد. اندازه گیری وزن خشک از زمان گرده افشانی تا رسیدگی فیزیولوژیک با فاصله 8 روز انجام گردید. ارتباط طول و وزن مخصوص میانگره ها با تجمع و انتقال مجدد کربن بررسی شد. نتایج نشان داد که وزن خشک میانگره های زیرین بیشتر از میانگره بالای بود. بیشترین میانگین انتقال مجدد، مربوط به میانگره های زیرین بود. پدانکل و پنالتی میت (میانگره دوم از بالا) در رتبه های دوم و سوم بودند. تنش مقدار آزاد سازی مواد فتوسنتزی از میانگره ها را در برخی از ارقام کاهش و در تعدادی دیگر افزایش داد. روند مشابهی در خصوص کارآیی انتقال مجدد دیده شد. ارتباط بین طول و وزن مخصوص میانگره ها با ذخیره سازی و انتقال مجدد کربن بسته به میانگره ها و شرایط آزمایشی متفاوت از یکدیگر بود. ارتباط عملکرد و انتقال مجدد در شرایط فاریاب معنی دار نبود. عملکرد دانه در شرایط تنش همبستگی مثبت و معنی داری با انتقال مجدد از میانگره های زیرین ساقه نشان داد. وجود تنوع ژنتیکی بالا در ذخیره سازی و انتقال مجدد در بین ارقام نشان می دهد که امکان تغییر صفات مذکور در برنامه های اصلاح نباتات وجود دارد.

کلیدواژه ها:

انتقال مجدد کربن ، تنش خشکی ، گندم ، ذخیره سازی مواد فتوسنتزی