ترکیب پذیری عمومی و خصوصی ارقام برنجOryza sativa L برای خصوصیات فیزیکی و کیفیت تبدیل شلتوک

برای ارزیابی ترکیب پذیری عمومی و خصوصی برخی از گونه های برنج برای خصوصیات فیزیکی و کیفیت تبدیل دانه، از طرح دایآلل کامل با پنج والد (هاشمی، واندانا، کادوس، شاهپسند و IR36 (استفاده شد. سال 1390والدین و نتاج آنها (25 ژنوتیپ) در قالب طرح بلوکهای تصادفی با سه تکرار در موسسه تحقیقات برنج کشور (رشت) کشت و نه صفت در آنها ارزیابی شد. نتایج تجزیه واریانس تفاوتهای ژنتیکی معنادار بین تیمارها، ترکیب پذیری عمومی والدین و خصوصی هیبریدها را نشان داد و از اینرو نقش آثار افزایشی و غیرافزایشی ژنها در کنترل صفات بررسی شده مشخص شد. معنادار شدن اثر تلاقی های معکوس برای همه صفات آزمایشی، بهجز درجه سفیدی دانهها، نیز نقش آثار مادری را در کنترل این صفات نشان داد. معنادار شدن نسبت MSMSSCA/GCA ، نسبت بیکر (نسبت ژنتیکی) نزدیک یک و اندازه وراثتپذیری خصوصی بالا برای خصوصیات فیزیکی دانه، نشاندهنده سهم بیشتر آثار افزایشی نسبت به آثار غیرافزایشی ژنها در کنترل این صفات بود. درحالیکه بی معناییMSSCA/MSGCA ، نسبت بیکر (نسبت ژنتیکی) پایین تر از یک و اندازه وراثت پذیری خصوصی کم برای صفات تبدیل (بازدهی تبدیل، درصد برنج سفید سالم و درجه سفیدی)، نشان دهنده اهمیت آثار غیرافزایشی ژنها در کنترل این صفات بود. براساس نتایج حاصل از تجزیه وتحلیل گرافیکی به روش هیمن، سایر خصوصیات فیزیکی مرتبط با کیفیت دانه با کنترل عمل غالبیت ناقص ژنها و سایر خصوصیات تبدیل با کنترل عمل غالبیت کامل تا فوق غالبیت ژنها قرار داشتند. همچنین گزینش نتاج برتر میتواند خصوصیات فیزیکی دانه ها را در جمعیت آزمایشی بهبود بخشد؛ اما برای خصوصیات تبدیل روش گزینش موثر نبوده و بهتر است از عمل غیرافزایشی ژنها استفاده و هیبریدهایی برتر از والدین بررسی شده تولید شود.

کلیدواژه ها:

اثر افزایشی ، برنج قهوه ای ، تلاقی دای آلل ، درجه سفیدی