بررسی سمیت تنفسی اسانس سه گیاه دارویی روی حشرات کامل سوسک چهار نقطه ای حبوبات Callosobruchus maculatus F. (Coleoptera: Bruchidae).

سمیت تنفسی اسانس گیاهان رازیانه Foeniculum vulgare Miller، کلپوره Teucrium polium Boiss. و مرزه Satureja hortensis L. روی سوسک چهار نقطه ای حبوبات Callosobruchus maculatus F.، در یک دوره زمانی 24 ساعته مورد بررسی قرار گرفت. اسانس ها با استفاده از دستگاه کلونجر به روش تقطیر با آب تهیه شد. آزمایش ها در شرایط دمای °C 2±28 و رطوبت نسبی 5±60 درصد و در تاریکی انجام شد. از هر اسانس 6 غلظت در 6 تکرار مورد آزمایش قرار گرفت. شناسایی ترکیبات اسانس ها با استفاده از روش GC-MS صورت گرفت. نتایج نشان داد که اصلی ترین ترکیبات در اسانس رازیانه، ترانس-انتول(61/60%) و فنچون (14/12%) و در اسانس کلپوره، پیپریتنون اکساید (72/21%)، آلفا پینن (33/11%) و کارون (29/11%) بود. کارواکرول (13/50%) و تیمول (77/27%) عمده ترین ترکیبات اسانس مرزه بودند. هر سه اسانس روی حشرات کامل سمیت تنفسی بالایی داشتند. مرگ ومیر حشرات کامل یک روزه در هر دو جنس نر و ماده با افزایش غلظت اسانس ها افزایش یافت. نسبت به کلیه اسانس ها، حشرات نر در مقایسه با حشرات ماده حساسیت بیشتری نشان دادند. اسانس رازیانه با LC50 معادل 31/21 و 45/29 میکرولیتر بر لیتر هوا به ترتیب علیه افراد نر و ماده، موثرتر از سایر اسانس های مورد بررسی بود. مقادیر LC50 برای اسانس کلپوره معادل 63/54 و 75/80 میکرولیتر بر لیتر هوا و برای اسانس مرزه معادل 36/74 و 66/156 میکرولیتر بر لیتر هوا به ترتیب علیه افراد نر و ماده بدست آمد. نتایج این بررسی، نشان دهنده پتانسیل بالای این اسانس ها به ویژه اسانس رازیانه در کنترل سوسک چهار نقطه ای حبوبات می باشد.

کلیدواژه ها:

اسانس های گیاهی ، رازیانه ، سمیت تنفسی ، سوسک چهار نقطه ای حبوبات ، کلپوره ، مرزه