مطالعه تحلیلی-تطبیقی مقرنس های ایران با نمونه های دیگر کشورهای اسلامی در نظام نشانه ای بینامتن ژنتی

دراین مقاله، سعی برآن بوده است تا ضمن معرفی شاخصه و ویژگی های مقرنس ازدسته کاربندی ها، خوانشی تطبیقی بین نمونه مقرنس های ایران با برخی از نمونه هایمقرنس کشورهای اسلامی، صورت پذیرد. این مطالعه بیشتر جهت شناسایی و معرفیشاخصه های تطبیق مقرنس ها صورت پذیرفته و تلاش شده است، نمونه ها از دوره هایمختلف تاریخی با پراکندگی جغرافیایی در انواع بنا انتخاب شوند. نمونه مقرنس های ایرانشامل: مسجد جامع قم، امامزاده درب امام اصفهان، خانقاه شیخ عبدالصمداصفهانی نطنز،آرامگاه بایزیدبسطامی شاهرود، عمارت مسعودیه تهران، مدرسه آقابزرگ کاشان، امامزادهباباقاسم وخانه شیخ السلام اصفهان است. نمونه مقرنس های شاخص کشورهای اسلامیشامل: مدرسه عبدالعزیز خان در بخارا، بنای گور امیر در سمرقند، تالار خواهران اسپانیاو نمونه بناهای مقرنس دار ترکیه است. بدین منظور بر اساس مبانی نظری با رویکردبینامتنیت و استفاده از روش تحقیق توصیفی با رهیافت (تحلیلی- تطبیقی)، داده ها واطلاعات تحقیق مورد بررسی قرار گرفته اند. رهیافت تطبیق بیشتر بر اساس روش بیشمتنیت ژنتی بوده است. یافته های پژوهش با بهره جستن از فنون جمع آوری اطلاعاتکتابخانه ای و میدانی به مطالعه پاره ای از وجوه تشابه و تمایز نمونه های ایران با سه کشورترکیه، ازبکستان و اسپانیا به دست آمده است. نتایج حاکی از آن است که فرم و فضایمقرنس علاوه بر شکل هندسی شان، شامل نقش مایه های متنوعی بر رویه خود، اعم از؛گیاهی، هندسی، جانوری، انسانی و نوشتاری است. میزان وجود و تنوع هریک از ایننقش مایه ها بیشتر متاثر از مضمونی اجتماعی از فضای فرهنگی- هنری دوره های تاریخیمربوطه وتحول مواد، مصالح و فنون آن زمان بوده است. در رابطه بیش متنیت از نوعدگرگونی یا تراگونگی، فضای بصری و هندسی مقرنس ها دچار تغییر و تحولات گونه ای یاسبکی اعم ازکاهشی، حذفی و یا جابه جایی بوده اند ولی با کمترین تنوع بنیانی؛ دلیل آنهم ساختار هندسی ثابتی است که به شیوه سینه به سینه انتقال یافته و ماهیت مقرنس راشکل داده است. بنابراین کمتر دچار تراگونگی های بارز شده و بیشتر در رابطه ای میان متنیمتناوب، با انواع دیگر خود در دوره ها و مناطق مختلف جهان قرار داشته است.

کلیدواژه ها:

مقرنس ، کاربندی ، معماری ایران ی اسلامی ، مطالعات تطبیقی ، بینامتنیت