مفاهیم نمادین نقوش حیوانی کاشی کاری گنبد الله وردی خان از دوره صفویه در حرم مطهر رضوی

حرم امام رضا (ع) که مهمترین جاذبه گردشگری مذهبی در ایران به شمار می آید، بیش از ده قرن سابقه تاریخیدارد که در زمان حیات حکومت های اسلامی به تزیینات گوناگون آراسته شده است و هر بخش آن گویای هنر معماریدوران خاصی از تاریخ هنر اسلامی است. شخصیت ها و بزرگان در هر عصر به نوسازی و توسعه این مکان مقدسپرداخته اند، ازجمله الله وردی خان، جنگجوی دلیر و فرمانده نظامی عصر صفویه که توجه خاصی به معماری این دورانداشته و برای اعتلای فرهنگ و تمدن ایران اقدامات فراوانی انجام داده است که با نگاهی به آثار برجای مانده از وی دراصفهان (سی وسه پل)، شیراز (مدرسه خان) و مشهد (گنبد الله وردی خان) به این امر می توان تاکید نمود. این بنای باشکوه،از زیباترین ابنیه حرم مطهر است که آرتور پوپ در کتاب معماری ایران، آن را کامل ترین قسمت مرقد امام رضا (ع)می داند. کاشی های معرق این رواق مزین به کتیبه ها، نقوش حیوانی، گیاهی و هندسی است. بسیاری از این نقوشدربردارنده مفهومی هستند که جایگاهی خاص در فرهنگ و ادبیات این مرزوبوم دارند. در این راستا، پژوهش حاضر بهروش آمار توصیفی و تحلیل محتوا، بر اساس مشاهدات میدانی و داده های کتابخانه ای انجام شده است که از میان 487نقش موجود 9 گونه حیوانی که هرکدام دنیایی مملو از راز و رمز است، بیشترین رقم متعلق به نقش پرنده (مرغ) استو پس ازآن به ترتیب قرقاول، طوطی، طاووس، مرغابی، اژدها، سیمرغ، آهو و مرغ بسم الله قرار دارند.

کلیدواژه ها:

حرم امام رضا (ع) ، گنبد الله وردیخان ، دوره صفویه ، کاشی کاری ، نقوش حیوانی