تحلیلی بر جغرافیای ادیان و مذاهب در ایران باستان

با وجود جایگاه خاص ایدیولوژی و اعتقادات دینی در خلق فضاهای انسانی، تحقیقات اندکی در رابطه با تحلیل پراکندگی ادیان و مذاهب و نقش مهم آن در شکل گیری فضاهای انسان ساخت در مباحث جغرافیای انسانی انجام گرفته است.در واقع در ساخت قلمروهای انسانی بیش از هر چیزی این نظام ارزشی، تفکر بشری ،اخلاقیات و ایدیولوژی حاکم بر جوامع است که موثر واقع می شود، اما مقدم بر آن توجه به تاثیر محیط طبیعی در شکل گیری ، تکامل و گسترش این نظامات نظر برخی از جغرافیدانان را به خود جلب کرده است؛ به گونه ای که برخی تنها ریشه مذاهب را در شرایط محیطی جستجو می کنند .کشور ایران با توجه به قدمت تاریخی و ویژگی های خاص جغرافیایی خود، زادگاه بسیاری از افکار و ایدیولوژی ها و محل تصادم آنها می باشد.در نتیجه برای شناخت بهتر فضاهای زیست در این سرزمین به ناچار باید بادیدی وسیع و به دور از تعصب، رابطه محیط طبیعی را با مجموعه ارزش هایی که تحت عنوان ادیان و مذاهب از آن یاد می شود، مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد.بر این مبنا تحقیق حاضر با هدف بررسی و تحلیل شکل گیری و گسترش مذاهب ایران باستان با رویکردی جغرافیایی انجام گرفته است . این تحقیق از نظر ماهیت از نوع توصیفی - تحلیلی بوده و روش گردآوری اطلاعات اسنادی است.آنچه به عنوان نتیجه گیری از این تحقیق می توان استنباط کرد این است که هرچند نمی توان عامل جغرافیایی را تنها عامل در پیدایش و تکوین ادیان و مذاهب دانست، اما اگر محیط جغرافیایی را ترکیبی از تعامل شرایط طبیعی و ویژگی های انسانی مردمی بدانیم که در آن زندگی می کنند ، بدون شک پیدایش و تحول باورهای مذهبی و گسترش آن به سایر مناطق تا حد زیادی متاثر از محیط جغرافیایی بوده است .چرا که ادیان ، حتی ادیان آسمانی ، وقتی به زمین نازل می شده اند، رنگ و بوی زمینی به خود گرفته و تکوین و تحول آن ها در جریان تعاملات، تضادها و مناسبات قدرت در بین مردمی صورت گرفته است که در ارتباط با ویژگی های محیط جغرافیایی خود در قالب ساختارهای مختلف اجتماعی و اقتصادی( نوع معیشت و مناسبات اجتماعی) زندگی می کرده اند .

کلیدواژه ها:

ایران باستان ، جغرافیای مذاهب ، ایدیولوژی