کاوشی در تطابق آرای کلامی شمس تبریزی ومحمدغزالی علمی- پژوهشی

در مباحث کلامی معمولا مواردی که در آن دیدگاه یک متکلم با یک عارف شناخته شده و صاحبنظر کاملا مطابقت داشته باشد، تقریبا بسیار اندک است. در این میان، شباهت های چشمگیری میان آرای کلامی شمس تبریزی و امام محمدغزالی دیده میشود که تا کنون از دید محققان پنهان مانده و به آن پرداخته نشدهاست. در این پژوهش دیدگاه های کلامی آنها را احصا نموده و سپس به بررسی میزان تطابق این دیدگاه ها پرداخته ایم. از جمله یافته های این نوشتار، آشکارشدن میزان تطابق اندیشه های شمس وغزالی در حوزه ایمان است. به طوری که هر دو ایمان قلبی را بسی والاتر از ایمان زبانی ذکر کرده و در مرحله بالاتر، اساسا ایمان را تصدیق قلبی دانسته اند. علاوه برآن، به اعتقاد هر دو آنها، رابطه ای مستقیم بین ایمان و معجزه وجود ندارد؛ بلکه ایمان حقیقی را منوط به داشتن معیارهای خاصی میدانند. در مبحث جبر و اختیار نیز شمس وغزالی صورتیبه گسترده، ادله جبرگرایان و اختیارگرایان مطلق را مورد نقد قرار دادهاند و در پی عرضه راهی میانه، برای برپاسازی شالوده نظام فکری خود هستند؛علاوه بر این، هر دوی این متفکران در مبحث حدوث و قدم ذات و صفات الهی، قایل به بینونیت ذاتی میان ذات و صفات الهی نیستند. در مورد رویت حقتعالی نیز هر دو ایشان، در پی اثبات این مدعا هستند که رویت الهی، مستلزم قبول تجسیم و پذیرش کمیت و مقدار برای ذات اقدس اله نیست.

کلیدواژه ها:

ادبیات عرفانی ، علم کلام ، شمس تبریزی ، امامحمدغزالی