خاستگاه هرمنوتیکی دانش فقه و دیگر نظام های معرفتی مواجهه با نصوص

تبارشناسی معرفتی خاستگاه فقه، ما را به سمت بررسی جهان های مواجهه تفسیری و هرمنوتیکی با نصوص سوق می دهد. از منظر دانش هرمنوتیک، می توان از چهار نحوه مواجهه تفسیری با نص، سخن گفت. مواجهه نخست، مواجهه تفسیری تاریخی- زبان شناسی با نص است، مواجهه ای که از یک سو به توانایی های تحلیل زبان شناسی قدیم و کلاسیک در پرده گشایی از مغلقات و مبهمات متن، متکی است؛ و از سوی دیگر، فهم متن را در گرو روجوع پیوسته به مفسران طراز نخست آن و مفسران مفسران طراز نخست آن، و تداوم این مسیر تا امروز می داند. این مواجهه، خاستگاه دانش فقه است. مبنای معرفتی حاکم بر چنین درکی از فقه، آن است که از یک سو، نص در همه سطوح، شفاف نیست و در کنار محکماتش، متشابهات و همراه با مبیناتش، مجملاتی دارد، و از سوی دیگر، تنها با مراجعه به سلسله مراتب تفسیری و سنت معتبر برآمده از آن ذیل اعمال مهارت های زبان شناسی کلاسیک می توان به بازشناسی سره از ناسره در میان انبوه اطلاعاتی پرداخت که دست اندکار عمل تفسیر متن هستد، و بدین ترتیب فهمی معتبر از متن به دست آورد. سه مواجهه دیگر تفسیری با نص، متن- گواه، تاریخی- انتقادی و متن- واکنشی، هستند، که به ترتیب، خاستگاه نگاه های بنیاد گرایانه، فهم مدرن و علمی از متن، و در نهایت، درک پست مدرن و متکی بر عمل گفتاری می باشد. نوشتار پیش رو به توضیح این چهار عقلانیت در مواجهه با نص و تقریر موضوع فقه در قبال آنها می پردازد، که خود محصول مواجهه نخست است.

کلیدواژه ها:

فقه ، امکان معرفتی ، نص ، هرمنوتیک ، مواجهه تفسیری ، متن مقدس