بازخوانی ساختار دانش فقه ناظر به اقتضایات معاصر

فقیهان در طول تاریخ اسلام برای چینش مسایل فقهی در کنار یکدیگر و طرح نظام مند دانش فقه، شیوه های کم و بیش متفاوتی در پیش گرفته اند. این شیوه ها که چگونگی دسته بندی مسایل فقهی را مشخص می سازند، ساختارهای دانش فقه خوانده می شوند. این مقاله می کوشد با بررسی ساختارهای مطرح در علم فقه، ساختار جدیدی را با توجه به اقتضایات زمانه و مسایل جدید فقهی عرضه کند. بدین منظور پس از تعریف ساختار علم فقه و اهمیت این بحث، ابتدا گزارشی اجمالی از ساختارهای موجود فقه شیعی بیان شده و سپس نقص های این ساختارها بررسی شده است. آن گاه مباحث موضوع، قلمرو و هدف علم فقه به عنوان مبانی نظری ساختار پیشنهادی مورد دقت قرار گرفته و سپس ساختار پیشنهادی طرح شده است. در ساختار پیشنهادی، فقه در ابتدا به دو شاخه کلان فقه فردی و فقه حکومتی منشعب می شود. آن گاه فقه فردی به شش دسته احکام رابطه فرد مکلف با خویشتن، خداوند متعال، همنوعان، محیط زیست، حکومت و مسایل مربوط به امور مالی تقسیم می شود. فقه حکومتی نیز به چهاردسته احکام رابطه حکومت اسلامی با خداوند متعال، ملت، نهادهای بین المللی و سایر حکومت ها و مسایل مربوط به نهادهای حکومت، می پردازد.

کلیدواژه ها:

ساختار فقه ، تبویب فقه ، هندسه فقه ، تقسیم بندی فقه ، قلمرو فقه