گفتمان حقوق بشر و حقیقت انسان

حقوق بشر محصول عقل خودبنیاد بشر مدرن و نتیجه ی نگاه پدیدار گرایانه ی اوست و منابع اصلی دین اسلام (کتاب و سنت)، محصول وحی الهی و نگاه ذات گرایانه به انسان. اولی با واقعیت گرایی و نگاه از پایین قرابت دارد و دومی با آرمانگرایی و نگاه از بالا. بالاخره دین به دنبال تحقق حقیقت متعالی انسان است و حقوق بشر، در پی تحقق امکانات اولیه و ضروری برای بشری زیستن. با توجه به این تفاوت های اساسی در مبانی و خاستگاه معرفتی (عقل یا وحی)، اهداف (آموزش یا هدایت)، روش پردازش ( زبانهای مختلف ) و چشم اندازها ( وضع موجود یا وضع مطلوب)، به آسانی نمی توان از همپوشانی حقوق بشر و اسلام سخن گفت. ولی آیا می توان از تعارض و حتی استقلال، درگذشت و به گفت و گو میان آنها اندیشید نگارنده با بتنای بر عقل خود بنیاد و نص قرآن کریم، بدین پرسش، پاسخ مثبت داده و در این مقاله بر آنست تا منظور خویش را از این دیالوگ بگشاید. براساس این دید، آن دو، در مواجهه و گفت و گو یا یکدیگر، هم افقهای تازه می گشایند و هم این افقها را درهم می تنند. بدین مقصود ناگزیر به مفاهیم عقلانیت، دینداری، مواجهه ی وجودی با قرآن، تفسیر به رای، بشر بودن، و رابطه ی حقیقت و حقوق هدایت پرداخته است. این پژوهش نتیجه می گیرد که باور به حقوق بشر، ما را آماده تحقق بخشیدن آرمانهای قرآنی می سازد؛ رعایت این اصول، گوش های ما را بهتر شنوای آوای هدایت و تحقق حقیقت انسانی معهود در قرآن می گرداند و هدایت قرآنی، می تواند شور لازم را پشتیبان رعایت حقوق بشر و احترام بدان سازد.

کلیدواژه ها:

حقوق بشر ، حقیقت انسان ، دیالوگ ، عقلانیت مدرن ، قرآن ، تفسیر به رای ، اسلام