بررسی خصوصیات رویشی، عملکرد و ترکیبات اسانس دو گونه دارویی، پونه سای ایرانی (Nepeta kotschyi var. persica) و پونه سای انبوه (N. glomerulosa)

دو گونه پونه سای ایرانی Nepeta kotschyi var. persicaو پونه سای انبوه N. glomerulosa از گونه های دارویی بومی ایران بوده که حاوی ترکیبات دارویی به­ویژه نپتالاکتون می­باشند. این مطالعه در راستای اهلی­کردن این دوگونه در شرایط مزرعه ای طی سال های 1396 و 1397 در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. صفات مورد بررسی شامل خصوصیات مورفولوژیک، عملکرد محصول و کمیت و ترکیبات اسانس بود. نتایج نشان داد که وزن تر و خشک کل در گونه ایرانی (به­ترتیب 9954 و 3152 کیلوگرم در هکتار) به­طور قابل­ملاحظه­ای بیش تر از گونه انبوه (­به­ترتیب 2858 و 990 کیلوگرم در هکتار) بود. درصد و عملکرد اسانس در گونه ایرانی به­ترتیب 12/2 درصد و 35/48 کیلوگرم در هکتار بود؛ درحالی­که این مقادیر در گونه انبوه به­ترتیب 42/1 درصد و 39/7 کیلوگرم در هکتار بود. نتایج آنالیز ترکیبات اسانس نشان داد که مجموع ایزومرهای نپتالاکتون در گونه ایرانی بیش تر از گونه انبوه و به­ترتیب 57/94 و 68/38 درصد بود. در مجموع با توجه به عملکرد اندام هوایی و اسانس از یک سو و درصد نپتالاکتون در اسانس از سوی دیگر، برتری گونه ایرانی نسبت به گونه انبوه کاملا چشمگیر بود؛ لذا می­توان گونه پونه­سای ایرانی را به­عنوان یک منبع ارزشمند جهت تامین ترکیب اصلی این گیاه یعنی نپتالاکتون برای صنایع دارویی در شرایط کشت مشابه این مطالعه توصیه نمود.

کلیدواژه ها:

اهلی کردن ، اندام هوایی ، خصوصیات مورفولوژی ، نپتالاکتون