گونه شناسی تحلیلی مساجد تاریخی حوزه فرهنگی کردستان ایران

منطقه کردستان ایران، یکی از مناطقی است که از لحاظ مطالعه و نوع تحلیل معماری، به خصوص در دوره اسلامی،به شدت مغفول مانده است. شناخت مساجد این منطقه می تواند درکی عمی قتر از وضعیت معماری ایران در این دورانبه دست دهد. هدف نوشتار پیش رو، معرفی ویژگی های این مساجد و دسته بندی آنها بنا به خصوصیات کالبد یشانیا به عبارتی گونه شناسی این مساجد براساس اجزای فضایی یا کالبدی آنهاست. نوشتار پیش رو، با مطالعه و مرور 27مسجد تاریخی حوزه فرهنگی کردستان، به دسته بندی، شناسایی خصوصیات و درنهایت، گونه شناسی مساجد اینمنطقه خواهد پرداخت. بدین منظور، در ابتدا، به تعریف اندام ها که در معماری مساجد این منطقه حایز اهمیت هستند،پرداخته خواهد شد و سپس به ترتیب از ساده ترین و بنیادی ترین الگو تا پیچیده ترین الگوهای موجود در این مساجد،به تفکیک براساس نوع ترکیب اجزای کالبد یشان معرفی خواهد شد. در ذیل این معرفی ها، رابطه هرگونه با گونه هایساده تر پیشین بررسی و نشان داده خواهد شد که این گونه ها در رابط های مشخص با یکدیگرند. شبستان ستون داربنیادی ترین الگوی این مساجد است، تقریبا در همه نمونه ها و گونه ها همچنان حضور دارد و با نظمی قابل فهم بسطمی یابد. راهرو و ایوان، به خصوص ایوان های رو به قبله، با افزودن به شبستان آن را گسترش می دهند. این مساجدگونه اصلی اول مساجد منطقه کردستان هستند. گونه دوم دارای حیا ط مرکزی و ترکیبی از الگوهای مساجد گونه اولو مساجد مرکز ایران است. در این مساجد، حجره هایی که در گونه اول در راهروهای پیرامون شبستان ستون دار قرارداشتند، به سه طرف حیاط مرکزی منتقل شده اند. این دو گونه دارای زیرگونه هایی هستند که تفاوتشان در مواردیمانند تعداد یا وجود و عدم وجود ایوان ها و راهروهاست. درنهایت، به منظور نظم بخشیدن به اطلاعات و تحلیل هایانجام شده، گونه بندی ای انجام شده که در قالب یک جدول جامع، در انتهای پژوهش، گرد هم آورده شده است.

کلیدواژه ها:

معماری مساجد کردستان ، مساجد سنندج ، مساجد کرمانشاه ، گونه شناسی مسجد