واکاوی مبانی تصمیم گیری مصلحت محور در نظم قواعد فقه با تاکید بر قاعده فقهی نفى ضرر

تصمیم گیری در علم مدیریت جزء لاینفک آن به شمار می آید به گونه ای که برخی آن را برابر با تمام علم مدیریت بیان کرده اند. در مکاتب مختلف مدیریتی این عمل بر اساس گونه ای از مصلحت اندیشی و به طریق عکس همین مصلحت اندیشی، برای دوری از ضرر صورت می گیرد. یکی از بزرگترین مشکلات در این مسیر، وجود نداشتن معنای صحیحی از مصلحت و ضرر در اندیشه هاست. در مکاتب مدیریتی برآمده از اندیشه غرب، این گونه از مصلحت اندیشی بر پایه نگرش مادی آنان به انسان، علم و هستی است؛ از این رو در فرایند تصمیم گیری سازمان های خود، تصمیم هایی غیر متناسب با حقیقت وجودی انسان و متعلقاتش گرفته می شود که هرچند در ظاهر خیر دنیای او را در پی دارد؛ اما بدون توجه به بعد معنوی انسان است که اگر توجهی حقیقی به حقیقت خلقت شود، روشن خواهد شد که مصالح دنیوی انسان را نیز در پی نخواهد داشت. اسلام بر خلاف اندیشه های غربی انسان را دارای دو بعد مادی و معنوی می داند. مصالح و ضرر او نیز در این دو بعد معنا می شود و تصمیم گیری باید ناظر به این دو بعد باشد. این مقاله در صدد بیان تصمیم گیری مطلوب از منظر اسلام است و تصمیمی را مطلوب می شمارد که به طور کامل با محوریت بعد معنوی انسان صورت گیرد؛ چراکه فقط در این صورت است که بعد مادی و مصالح مادی او نیز محقق می شود. چون اسلام خبرهای مادی را مولود خیرهای معنوی می داند، تنها در صورتی تصمیم صحیحی اخذ شده که با محوریت بعد معنوی صورت گرفته باشد و تنها در این صورت است که مصالح سه سطح فرد و سازمان و جامعه در دو بعد مادی و معنوی با یکدیگر تزاحم و تناقض نخواهند داشت.

کلیدواژه ها:

تصمیم گیری ، مصلحت مادی ، مصلحت معنوی ، قاعده لاضرر ، ضرر مادی ، ضرر معنوی