بررسی تاثیر کاربری اراضی و طبقات شیب بر هدررفت عناصر غذایی در رواناب تولیدی با استفاده از باران ساز مصنوعی (مطالعه موردی در حوضه آبخیز کاکاشرف- لرستان)

هدررفت عناصر غذایی و کاهش حاصل­خیزی خاک از مهم­ترین اثرات تخریب خاک است. بنابراین نیاز است که عوامل موثر بر آن در حوضه­های مختلف مورد بررسی قرار گیرد. حوضه آبخیز کاکاشرف در استان لرستان از جمله حوضه­هایی است که در معرض تخریب قرار دارد. لذا در این حوضه، تاثیر نوع کاربری اراضی (مرتع، جنگل و زراعت) و طبقات شیب (10، 20 و 30 درصد) بر هدررفت فسفر و پتاسیم در رواناب تولید شده ، بررسی شد. در این تحقیق با استفاده از دستگاه شبیه­ساز باران، از شش زیر حوضه، تعداد 93 واقعه باران با شدت 36 میلی­متر در ساعت و با تداوم 30 دقیقه ایجاد و میزان تلفات عناصر فسفر و پتاسیم ناشی از هر بارش در سه کاربری و سه سطح شیب اندازه­گیری شد. نتایج نشان داد که میانگین هدررفت فسفر در رواناب در سه کاربری جنگل، مرتع و زراعت به­ترتیب 22/0، 26/0 و 21/0 میلی­گرم بر کیلوگرم خاک و در سه شیب 10، 20 و 30 درصد 22/0، 21/0 و 25/0 میلی­گرم برکیلوگرم بود. همچنین میانگین هدررفت پتاسیم در کاربری جنگل، مرتع و زراعت به­ترتیب 38/18، 32/22 و 71/18 میلی­گرم برکیلوگرم و در سه شیب 10، 20 و 30 درصد به­ترتیب 74/20، 71/18 و 96/19 میلی­گرم بر کیلوگرم برآورد گردید. تجزیه واریانس اثر کاربری بر هدررفت فسفر و پتاسیم نشان داد که هدررفت فسفر در رواناب در شیب­های 10، 20 و 30 درصد و هدررفت پتاسیم در رواناب در شیب 30 درصد معنی­دار نبود. ولی اثر کاربری بر مقدار هدررفت پتاسیم در شیب 10درصد در سطح پنج درصد و در شیب 20 درصد در سطح یک درصد معنی­دار بود. همچنین اثر شیب بر هدررفت فسفر در کاربری جنگل در سطح یک درصد و زراعت در سطح پنج درصد معنی­دار ولی در کاربری مرتع معنی­دار نشد.  اثر شیب بر هدررفت پتاسیم در کاربری­های مرتع و جنگل معنی­دار نبود و تنها در کاربری زراعت معنی­دار شد. با افزایش شیب غلظت هدرفت فسفر روند افزایشی و غلظت هدررفت پتاسیم روند کاهشی نشان داد.

کلیدواژه ها:

تلفات خاک ، فسفر ، پتاسیم ، جنگل ، مرتع ، کشاورزی