چو آدینه هرمزد بهمن بود ...

فردوسی در پایان پادشاهی شاپور ذوالاکتاف چند بیتی درباره احوال شخصی خویش آورده است که با این بیت آغاز می شود :چو آدینه هرمزد بهمن بود بر این کار فرخ نشیمن بودپژوهشگران درباره این چند بیت نظریات گوناگونی اظهار کرده و آنها را ناظر بر آرزوی دیدار فردوسی با پیامبر اسلام (ص) پس از مرگ، شادمانی از اتمام نظم این بخش از شاهنامه و جشن شصت و سومین زاد سال فردوسی دانسته اند، اما با دقت در ساختار، ترتیب و نوع بیان این بیت ها آشکار می شود که تاکید فردوسی بر تقارن جمعه با روز نخست بهمن ماه است و او به این مناسبت در پی بزم آرایی و شادخواری برآمده است. علت فرخندگی و سرورانگیزی هم زمانی آدینه با روز هرمزد بهمن برای فردوسی این بوده که جمعه در معتقدات اسلامی گرامی و عیدگونه است و در عین حال در پندارهای نجومی کهن روز ویژه سیاره خنیا و طرب، زهره، شمرده می شود، از همین روی هنگام تن آسانی و فرحناکی است. از سوی دیگر روز نخست(هرمزد/ اورمزد) هر ماه در فرهنگ ایرانی و محتملا به تاثیر از آن، در سنت اسلامی روزی است مبارک و مخصوص بزم و رامش. برخی شواهد نیز نشان می دهد که ظاهرا روز نخست ماه بهمن هم خجسته و جشن مانند تلقی می شده است و با این وصف طبیعی است که انطباق دو یا سه روز این چنین (آدینه، هرمزد و هرمزد بهمن) فرخ دانسته شود. از میان سال های مرتبط با ادوار زندگانی فردوسی فقط در سال 387 ه.ق. جمعه مطابق با یکم بهمن بوده و چون فردوسی در دنباله این بیت ها خود را شصت و سه ساله نامیده است، سال تولد او 324 ه.ق. خواهد بود و این با اشارات و قراین دیگر متن شاهنامه که بر پایه آنها زادسال شاعر سال 329 یا 330 ه.ق. و در میان شاهنامه شناسان پذیرفته تر است، در تناقض قرار می گیرد

کلیدواژه ها:

فردوسی ، شاهنامه ، آدینه ، هرمزد ، هرمزد بهمن ، زادسال فردوسی