فرمولهای اسم-صفت هنری در شاهنامه فردوسی میراثی از سرودههای شفاهی در خداینامه پهلوی

یکی از ویژگیهای سرودههای شفاهی اقوام آریایی- هندواروپایی، کاربرد صفتهای هنری در آثار حماسی و دینی آن هاست. با پژوهش در سنتهای زنده نقالی یوگسلاوی و تطبیق نتایج به دست آمده با ویژگیهای ایلیاد و ادیسه، پژوهشگران به این نتیجه رسیدند که این صفت ها همراه با نام شخصیت ها، فرمولهایی را شکل میدهند که هومر آن ها را از سنت شعری پیش از خود فرا گرفته بود و برای پر کردن وزن اشعار از آن ها استفاده میکرد. در یشت های اوستا نیز کاربرد فرمول اسم -صفت هنری ، نشان از استفاده از این تکنیک در سروده های ایران باستان دارد؛ سرودههایی که پس از نگارش شیوههای ادبی سنت شفاهی،به همان شکل در آنها حفظ شده است. با دقت در شاهنامه فردوسی، فرمولهای اسم-صفت هنری را بهوضوح میبینیم و با توجه به شواهدی می توان گفت این فرمولها زاده ذهن خلاق فردوسی نبودهاند بلکه به احتمال فراوان از منبع فردوسی یعنی شاهنامه ابومنصوری که ترجمه خداینامه پهلوی بوده، اخذشدهاند. از این رهگذر می توان نتیجه گرفت که خداینامه پهلوی احتمالا بر اساس سروده های شفاهی تحریر شده بوده و این قابلیت را داشته که داستانهای مختلف آن پس از نگارش در مجالس گوناگون توسط خنیاگران و قوالان خوانده شود.

کلیدواژه ها:

سرودههای شفاهی ، فرمولهای اسم-صفت هنری ، یشتها ، خداینامه ، شاهنامه