تحلیل سیرالعباد الی المعاد سنایی غزنوی بر اساس روش نقد اسطوره ای(کهن الگویی)

درونمایه اصلی سیرالعباد الی المعاد سنایی که سفری روحانی از دنیای ناسوت به جهان لاهوت است، درونمایه ای جهانی است که در ادبیات شرق و غرب خاستگاه های کهن الگویی عمیقی دارد.در این جستار، ضمن بررسی سیر تحول این مضمون در آثار مشابهی در ادبیات جهان به تحلیل سیرالعبد سنایی و نمادهای موجود در آن از دیدگاه نقد اسطوره ای پرداخته شده است.پرسش اصلی این بوده است که: مهم ترین شالوده کهن الگویی این اثر چیست و در خوانش و بازآفرینی سنایی از پیش نمونه احتمالی او، الگوهای اساطیری موجود در ژرف ساخت کهن روایت، چگونه در خدمت تاویل عرفانی او از مفهوم سلوک معنوی عبد به سوی معاد قرار گرفته است و معنای انسان شناختی نشانه های رمزی به کار رفته در این اثر چیست برای رسیدن به پاسخ تحلیلی این پرسشها از روش نقد اسطوره ای(کهن الگویی) استفاده شده، ضمن استفاده از بررسی تطبیقی، حوزه مطالعات بر سیرالعباد متمرکز شده است.مطابق این تحقیق، در این متن و نمونه های مشابه جهانی، مهم ترین رکن اساطیری، کهن الگوی صعود است.سیرالعباد، روایت نمادین سفر سالک است و از منظر نقد اساطیری، سیر عارف به سوی خدا(سیر الی الله)، سفری درونی از کثرت خودآگاه به سوی وحدث ناخودآگاه جمعی است، که در آن ادراک جزئی (آگاهی) جای خود را به ادراک کلی(فراآگاهی) می دهد و در بازگشت از این تجربه ناخودآگاهانه عرفانی، باز در کوی عقل و خودآگاهی متعالی و پالایش یافته(فرامن متکامل:خرد عرفانی) مقیم می شود(سیر الی الخلق).مدح پیامبر اکرم (ص) که به جای مقدمه منظومه در انتهای آن آمده است، نقش همین بازگشت را نمادینه می کند.

کلیدواژه ها:

سیرالعباد الی المعاد ، سنایی غزنوی ، نقد اسطوره ای ، کهن الگو