تاملاتی در زوج مفاهیم اصیل و اعتباری در راستای مباحث وجود و ماهیت

مساله اصالت وجود یا ماهیت، همانند سایر مسائل فلسفی، بر مبادی تصوری ویژه ای ابتنا دارد. در نگاه اول، مبادی تصوری این مساله عبارتند از: وجود ، ماهیت ، اصیل و اعتباری . مقاله پیش رو عهده دار بحث در باب دو مفهوم اخیر است. در ابتدا به روش توصیفی و تاریخ فلسفه ای، تتبع فراوانی در آثار پیشینیان انجام گرفت، اما به جز سهروردی، صرفا در آثار برخی متفکران متاخر، اشارات آگاهانه ای در باب ویژگی های مفاهیم اصیل و اعتباری یافت شد. بنابر منطوق سخنان فیلسوفان، اصیل به معانی محقق در خارج، قابل اشاره حسی، منشا آثار، اثر پذیر، مجعول بالذات، موجود بالذات و ... است. از آنجا که مفاهیم اصیل و اعتباری هماره متمم یکدیگر به کار رفته اند، با لحاظ اطلاقات اصیل ، معانی گوناگون مفهوم اعتباری نیز قابل فهم خواهند بود. از مجموع سخنان صدراپژوهان و منتقدان ایشان چنین استنباط می شود که هر یک از مفاهیم اصیل و اعتباری ، حائز سه معنای عام، خاص و اخص است. برای دست یابی به این معانی، تمرکز بر سه شرط تحقق خارجی ، منشئیت آثار و مجعولیت بالذات اهمیت فراوان دارد؛ علاوه بر آن، بایستی تمایز مفاهیم بالتبع با بالعرض و تقابل آنها با بالذات را نیز لحاظ نمود.

کلیدواژه ها:

مجعول ، منشا آثار ، بالذات ، حیثیت تقییدیه ، بالعرض