بررسی قاعده درء در نظام کیفری ایران

یکی از قواعد مهم فقهی که در حقوق جزای اسلامی اهمیت زیدی دارد قاعده (درءالحد) است این قاعدهاز حدیث نبوی مشهور و متفق بین شیعه و اهل سنت یعنی حدیث (ادرو الحدود بالشبهات) اتخاذ و مفهوم ان موردتسالم همه فقهای اسلام واقع شده است. بر اساس این قاعده در صورت حدوث هر گونه شبه ای چه در مقام ثبوتبرای عالم جرم و چه اثبات دادرسی برای قاضی شرع حدود و مجازات های شرعی ساقط میشود.قاعده درء الحد بیانگرروح تخفیف و تسامحی است که اساس تشریعات جزایی اسلام را تشکیل داده وتا حد زیادی تامین کننده امنیتمتهمان به جرایم است همچنین نشان دهنده ی اهتمام عظیمی است که اسلام به حرمت و شخصیت انسانها بهخرج داده و مانع از کیفر و مجازات بی دلیل و اثبات نشده آنان می شود. قاعده درء یعنی متوقف ساختنمجازاتهای حدود، قصاص و تعزیرات در مواردی که شبهه به میان باشد. در قانون نیز قاعده چنین است که قانونبه مصلحت متهم تفسیر شود و عمل به قاعده گاهی به تخفیف و مجازات مجرم و گاهی به تبرئه مجرم منجرمی شود. از اینرو معلوم می شود که تفسیر شک به مصلحت متهم که در قانون موجودات، عین اصل دفع حدود به شبهات می باشد. مبنای این قاعده روایتی از پیامبر(ص) است که از شیعه و سنی نقل شده «تدرا الحدود بالشبهات» و البته در روایات ائمه معصومین به خصوص امیرالمؤمنین (ع)، قلمرو قاعده درء در احکام جزایی اسلام است و موضوعات احکام جزایی اسلام را شامل می شود و در ابواب دیگر فقه جریان ندارد و فقط مختص به بابسیاسات فقه است که در مباحث حدود، قصاص و تعزیرات جریان دارد و مواد زیادی هم در این خصوص در قانونمجازات های اسلامی بیان شده است. نتیجه:اسلام به خاطر اهمیت دماء و حیات انسانها، قواعدی از قبیل این قاعدهرا وضع کرده تا خون بیگناهی به خاطر اما و اگرها و شک و شبهه ریخته نشود و این قاعده در حقوق جزای اسلاماهمیت خاصی دارد با استناد به این قاعده مسیر بسیاری از مسائل جزائی عوض می شود و احکام آن تفسیر می یابد.