مطالعه ی برخی از ارقام و ژنوتیپ های بومی و خارجی زیتون از نظر تنوع ریخت شناختی، کیفیت روغن و ترکیب اسیدهای چرب

ایران به عنوان یکی از چند منشاء زیتون در جهان شناخته می شود، بنابراین شناسایی و حفظ ژنوتیپ های بومی در مقایسه با ارقام خارجی و سازمان دهی این ژنوتیپ ها از اهمیت زیادی برخوردار هستند. یکی از مهم ترین عوامل در گسترش موفق سطح زیر کشت درختان زیتون، شناسایی و انتخاب رقم مناسب برای هر منطقه ی جغرافیایی جهت تولید روغن زیتون با کمیت و کیفیت مناسب می-باشد. این مطالعه به منظور بررسی تنوع ژنتیکی 12 رقم بومی و خارجی زیتون بر اساس صفات ریخت شناختی و انتخاب ارقام سازگار با منطقه ی گرگان انجام شد. آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار اجرا گردید و در آن صفات کمی و کیفی مطابق با روش شورای بین المللی روغم زیتون ارزیابی شدند. شاخص بلوغ میوه ها طبق روش استاندارد مخصوص زیتون اندازه گیری شد. روغن به وسیله ی سوکسله استخراج گردید و درصد روغن در ماده ی تر و خشک محاسبه شد. برای اندازه گیری کیفیت روغن، روغن به وسیله ی سانتریفیوژ استخراج گردید. نتایج نشان داد که تنوع زیادی از نظر صفات ریخت شناختی بین ارقام و ژنوتیپ های مورد مطالعه وجود دارد. تجزیه ی خوشه ای می تواند به عنوان یک روش قدرتمند جهت غربال و گروه بندی ژنوتیپ ها به کار رود. تجزیه ی خوشه ای بر اساس داده های کمی ریخت شناختی، ارقام را در سه بخش اصلی گروه بندی نمود و هر گروه شامل ژنوتیپ های مشابه از نظر ژنتیکی بود که ژنوتیپ های سایر گروه ها متفاوت بودند. طبق نتایج، همبستگی معنی داری بین صفات اندازه گیری شده وجود داشت. برای مثال، بین وزن میوه و طول و عرض برگ همبستگی مثبت دیده شد. نتایج نشان داد که ارقام از نظر درصد روغن در ماده ی خشک و تر تنوع قابل ملاحظه ای داشتند. در مرحله ی بعد، کیفیت روغن در چهار رقم زرد، بلیدی، لچینو و آربیکن، که از نظر درصد روغن برتر بودند، بررسی شد. بیش ترین میزان کلروفیل و کاروتنوئید در روغن رقم لچینو (به ترتیب 16/1 و 71/0 میلی گرم بر کیلوگرم) مشاهده شد. رقم لچینو بیش ترین میزان ارزش پراکسید (33/11 میلی اکی والان اکسیژن در کیلوگرم روغن) و رقم زرد کم ترین میزان (80/7 میلی اکی والان اکسیژن در کیلوگرم روغن) را نشان دادند. بیش ترین میزان شاخص اسپکتروفتومتری K232 در رقم آربیکن بود و از نظر شاخص K270 بین ارقام اختلاف معنی دار وجود نداشت. همچنین، از نظر میزان اسیدیته آزاد بین نمونه های روغن اختلاف معنی داری مشاهده نشد. بررسی درصد اسیدهای چرب نشان داد که رقم بلیدی بالاترین میزان اولئیک اسید و لینولنیک اسید (به ترتیب 06/78% و 51/0%) را دارا می باشد. رقم زرد بیش ترین میزان پالمتیک اسید (10/19%) را داشت و ارقام از نظر مقادیر اسید های چرب لینولئیک و استئاریک اختلاف معنی دار نشان ندادند. با توجه به نتایج، رقم بلیدی از کمیت و کیفیت روغن بهتری نسبت به سه رقم دیگر برخوردار است و برای کشت در این منطقه توصیه می شود.

کلیدواژه ها:

تجزیه ی خوشه ای ، رقم بلیدی ، روغن زیتون ، صفات فیزیکوشیمیایی ، کروماتوگرافی گازی