تضارب آرای شیخ طوسی و نجاشی درباره حریز بن عبدالله سجستانی

حریز بن عبدالله ازدی کوفی سیستانی، از صحابیان امام باقر و صادق8، در میراث مکتب اهل بیت نقشی گسترده دارد. منقولات وی در الکافی ، من لایحضره الفقیه ، تهذیب الاحکام و الاستبصار ، طبق بررسی آماری راقم این سطور به مرز 1800 حدیث می رسد. نجاشی کنیه وی را ابومحمد قلمداد کرده و کلامش ظهور دارد که او از اعراب اصیل ازد یمن است و به نقل از یونس روایت وی را از امام صادق7 به یک و یا دو مورد منحصر دانسته و بعلاوه تصریح کرده حریز به دلیل قیام مسلحانه، مطرود و محجوب امام صادق7 واقع گشت و امام7 رابطه اش را از او گسست. رویکرد نجاشی سبب شد که برخی منابع متاخر، تعبیرات مذموم فی الروایه ، مذموم ذما ما و رمی بالذم را که حاوی جرح است، درباره حریز به کار ببرند. در این مقاله به استناد رجال کشی که طوسی آن را تنقیح و بازنویسی کرده، کنیه وی ابوعبدالله به شمار آمده و نیز اشاره شده که طوسی، وی را عرب ولایی و الحاقی و عجمی الاصل دانسته و افزون اینکه ماثورات حریز به نقل از امام صادق 7 در کتب اربعه، نه دو حدیث بلکه بیشتر از 230 حدیث است؛ و با توجه به منابع دیگر، آن آمار افزایش چشمگیری می یابد. واکاوی و پژوهش در منابع، حاوی این است که حریز خود، شمشیر از نیام برنکشیده، بلکه حکم شرعی اولی را بیان کرده و بعلاوه طرد امام صادق7، مستلزم جرح و تضعیف وی نیست و برای اتقا و حفظ جان و مال وی و دیگران انجام پذیرفته و از طرفی شیخ طوسی و برخی دیگر، وی را از ثقات فقهاء شیعه به شمار آورده اند.

کلیدواژه ها:

حریز بن عبدالله سجستانی ، نجاشی ، طوسی ، جرح و تعدیل ، تضارب آراء