ساختارشناسی خمرهی نویافته ی سفالی چرخهی زیستی متعلق به گورستان پیش ازتاریخی کشیک سیستان و بلوچستان، جنوب شرق ایران

کشف اتفاقی محوطه پیش ازتاریخی کشیک در شهرستان نیکشهر استان سیستان و بلوچستان منجر به شناسایی یک گورستان هزاره سوم ق.م. گردید که دربردارنده آثار ارزشمند سفالی، فلزی و بقایای تدفین بود. در این میان یک خمره سفالی یافت گردید که با توجه به اهمیت و نقوش موجود در سطح آن نیازمند بررسی های علمی جزیی و دقیقتری بود. این خمره سفالی بر اساس نحوه تکرار نقوشش، خمره چرخه زیستی نامیده شده است. بهمنظور بررسی فن ساخت، شرایط پخت و کوره، بومی یا وارداتی بودن آن و همچنین شناسایی رنگدانه های بهکاررفته برای ایجاد نقوش با روشهای آنالیز پراش پرتوایکس به روش پودری (XRPD)، آنالیز طیف بینی پاشنده انرژی پرتوایکس کوپل شده به میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM-EDX) و مطالعه مقطع نازک سفال (OPM) مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل از روشهای فوق نشاندهنده ی استفاده از خاکهایی با منشا آبرفتی و منطقهای رودخانه کشیک دارد که حاکی از منشا محلی و بومی سفال بررسی شده در این منطقه است. همچنین در ساخت خمره هیچگونه تنوعی از کانیها مشاهده نمیشود و عمده کانی موجود در آن کوارتز با دانه های ریز رسوبی است. در پخت سفال شرایط اکسیداسیون و همچنین احیا را با توجه به حضور پیک کربن (گرافیت) و مغز خاکستری سفال میتوان اثبات نمود. رنگدانه مورداستفاده جهت تزیین نقوش دارای عناصر آهن و منگنز است که به جهت پایداری و پایه معدنی آنها استفاده شده و در ترکیب با یکدیگر، تنالیتهای از رنگ قهوه ای تا سیاه را ایجاد مینماید.

کلیدواژه ها:

خمره منسوب به چرخه زیستی ، ساختارشناسی سفال ، گورستان کشیک نیکشهر بلوچستان ، عصر مفرغ ، XRPD ، SEM-EDX ، .OPM