تاریخ نگاری تصویری: گفتمان فیلم گردآوری از مواد مستند آرشیوی

پیش از اختراع سینما و تلویزیون تنها راه آگاهی مردم از تاریخ، گوش دادن به روایات شفاهی یا خواندن متون مکتوب تاریخی بود- خواندن نوشته نیز به سواد نیاز داشت. اما این دو رسانه، امکان دیگری با خود آوردند: تماشای تصاویر متحرکی که به مثابه بازنمایی زنده تاریخ یا روایت تصویری زندگی گذشته بود. تاریخ نگاران در نیمه دوم قرن بیستم سرانجام پذیرفتند که محتوای تصاویر فیلم مستند، ارزش های اطلاعاتی معتبری برای استخراج حقایق تاریخی و تبیین و تفسیر رویدادها، دوره ها و شخصیت های تاریخی دارند . گروهی از مورخان پست مدرنیست در چند دهه اخیر، فیلم مستند را – به ویژه مستند گرداوری از تاریخ نگاری به رسمیت شناختند و آن از مواد آرشیو فیلم – به مثابه شیوه ای از تاریخ نگاری به رسمیت شناختند و آن را تاریخ نگاری تصویری نامیدند. این در حالی بود که از اواخر دوره سینمای صامت، سنت تولید این نوع مستند شکل گرفته بود و شورای بین المللی آرشیوها نیز به سال 1972 طی بیانیه ای، مواد فیلم را به عنوان سند عملا به رسمیت شناخته بود فیلم گردآوری فیلمی است که با تدوین فیلم های قبلا ساخته (فیلمبرداری) شده – معمولا با استفاده از نماهای موجود در آرشیو فیلم - تولید می شود چنانچه این نماها مواد مستند باشند، آن فیلم را مستند گردآوری خوانند. این مقاله با به کارگیری روش تحقیق کتابخانه و اسنادی، ضمن معرفی گونه فیلم مستند گردآوری و دسته بندی زیرگون ه های آن، تاریخ، روش های تولید و ویژگی های ساختاری آن را معلوم می کند و طی معرفی آثار شاخص تلویزیونی و سینمایی ایرانی و خارجی این گونه، مهارت های لازم را برای تولید آن برمی شمارد. مقاله در انتها به این نتیجه می رسد: در تاریخ تولیدات سینمایی و تلویزیونی مستند، تاکنون دو شیوه کلی از تاریخ نگاری تصویری تجربه شده است. 1. بازسازی نمایشی تاریخ (درام مستند) 2. بازنمایی مستقیم اسناد تصویری و شواهد تاریخی (مستند گردآوری از مواد آرشیو فیلم و عکس). مستند گردآوری یکی از کم هزینه ترین روش های مستندسازی برای تصویر کردن موضوعات تاریخی قرن گذشته و قرن جاری است.امروزه کانال های اختصاصی تاریخ عمدتا به این شیوه مستندسازی متکی اند، که این شیوه نیز خود به پشتوانه ای از یک آرشیو غنی، سازمان یافته و مدرن متکی است.

کلیدواژه ها:

مستند ، گونه شناسی مستند ، فیلم گردآوری ، آرشیو فیلم ، تاریخ نگاری تصویری