نقش اشتراک لفظی در پیدایش اختلاف برداشت مجتهدان از آیات قرآنی

وجود الفاظ دارای اشتراک لفظی که در منابع فقهی (قرآن و احادیث) آمده در اختلاف نظر فقیهان در احکام شرعی اثر ملموسی داشته است؛ زیرا هنگامی که در ادله شرعی، واژه ای مشترک بیابد و یکی از آن معانی به وسیله قرینه ای تعیین نشود، نوعی ابهام و عموض در دلیل پدیده می آید که می بایست آن را از میان برداشت تا بتوان در پی آن، دلیل و حکم شرعی را کشف کرد و مکلف هم تکلیف خود را به روشنی بداند. فقها با استفاده از یک رشته قواعد نظیر علامات حقیقت و مجاز، سیاق (بافت) و ... برای حل این مشکل اقدام می کنند و این توهم، نادرست است که گفته شود اختلاف آرای فقها در استنباط احکام شرعی به این دلیل است که متن از خودش معنایی ندارد و مخاطب، خالق معنای متن است، نه آنکه کاشف آن معنا باشد. در این مقاله، با بهره گیری از روش توصیفی تحلیلی، با ارایه دو مثال، نقش اشتراک لفظی در ادله شرعی و برداشت های متفاوت دستورات دینی از متون دینی توسط مجتهدین بررسی و کیفیت تعامل فقها، با این پدیده بررسی شده است.

کلیدواژه ها:

تفسیر قرآن ، اشتراک لفظی ، ادله شرعی ، اختلاف ، مجتهدین