بررسی علل و ریشه های ظاهر گرایی در فهم قرآن

ما انسان ها همواره متاثر از فراورده های دانش و فرهنگ نو و کهنه خویش هستیم و رهایی کامل از آنها به ندرت اتفاق می افتد، اما این تاثر ذهنی نباید در فهم آیات قرآن و روایات تاثیرگذارد و خلوص آن را مشوب سازد. فهم خالص و بی شایبه از متون دینی به ویژه قرآن، ممکن ، اما مشکل است و پاک سازی ذهن از فرض های آغازین وانگاره های پیشین، شرط لازم برای دست یابی به چنین فهم خالص است، لیکن پس از غروب مهرنبوی، از سوی برخی فرقه ها و نحله ها، علاوه بر بروز اختلافات سیاسی- اجتماعی، برداشت های دینی نیز دستخوش اختلاف و گسستگی شد. تفسیرهای مختلف از دین و کتاب الهی شکل گرفت و تفکرات گوناگون و گاه متضاد از میان جامعه اسلامی سر برآورد. یکی از این جریان های فکری، ظاهر گرایی و عقل گریزی و بستن باب اجتهاد در رویارویی با قرآن است؛ البته مراد این مقاله، پرداختن به فرقه های ظاهرگرای و اهل سنت است که بیشتر از هر نحله دیگر به این دست از عقاید، پای فشرده اند. نگارنده این نوشتار، برآن است تا با روش توصیفی- تحلیلی، ضمن پرداختن به علل شکل دهنده این گرایش عقیدتی، ریشه های این پدیده ناسالم فکری را بیان کند و به قدر امکان مورد نقد و بررسی قرار دهد. نتیجه ای که از این تحقیق حاصل شده آن است که صرف توجه به ظواهر آیات قرآن که این نحله بدان تمسک جستند، مکفی درک و یافتن مدلول ها و مقاصد آیات قرآن نبوده، بلکه مدخیلت عقل یا تکیه بر تفسیر معصومین (علیهم السلام) در راستای فهم صحیح قرآن امری محتوم است.

کلیدواژه ها:

قرآن ، سنت ، عقل ، تفسیر ، ظاهرگرایی ، فرق ظاهرگرایی