فرافکن های نمود و زمان در صفت های فاعلی مرکب بر پایه نظریه صرف توزیعی

در دو دههٔ اخیر رویکردهای مختلفی در تبیین ساخت واژه سربرآوردهاند که گاه تفاوتهای بنیادی با یکدیگر دارند. از آن میان، صرف توزیعی، در تقابل با نظریه های واژه گرا، بر آن است تا تحلیلی همگون از ساخت سازد های مرکبی مانند کلمه، گروه و جمله به دست دهد. براین اساس، پژوهش حاضر میکوشد تا با بررسی مرکب های ترکیبی زبان فارسی و به ویژه تمرکز بر اشتقاق صفت های فاعلی مرکب این زبان، این فرضیه را تأیید کند که در ساخت واژهٔ این کلمات که مانند جمله در نحو شکل می گیرند، دو عنصر دستوری نمود و زمان حضور دارند. برای این منظور، پس از معرفی مبانی صرف توزیعی، ساخت جملات ساده در این چارچوب نظری تحلیل میشود و در ادامه استدلال می شود که همین ساختار و سلسله مراتب فرافکنهای واژگانی و نقشی، درون ساختار صفت های فاعلی مرکب نیز یافت می شود. بدین ترتیب، این تحلیل بر پایه ملاحظات نظری و شواهد تجربی ارائه شده، نتیجه می گیرد که الگوهای توصیفی دستور سنتی در بازشناسی صفتهای فاعلی زبان فارسی چندان کارآمد و دقیق نیستند و برای مثال، جفتهایی همچون «درس خوان» و «درس خوانده»، فارغ از این که از ستاک حال یا گذشته ساخته شدهاند، هر دو تعبیر فاعلی دارند و تنها در ارزش مشخصهٔ زمان و بود یا نبود گروه نمود کامل درساختار درونی شان متفاوت اند.

کلیدواژه ها:

صرف توزیعی ، مرکب ترکیبی ، صفت فاعلی ، فرافکن نمود ، فرافکن زمان