پنجره عنصراصیل منظر زیبایی شناسی پنجره درنگارگری دوره صفوی

نگارگری اززمره هنرهای سنتی است که زبان و بیان آن ازویژگیهای منحصربه خود تبعیت می کند بسیاری ازپژوهشگران ازیک سو بادیدگاه های مختلف که اغلب دنباله رو رویکردهای سنت گرایی و عرفانی هستند به مطالعه فراواقعیت های آن پرداخته و ازسوی دیگر برخی محققان به دلیل فقدان اثاربه جامانده ازدوره های پیشین در حوزه های مختلف ازجمله معماری باغ سازی شهرسازی هنروفرهنگ به آن روی اورده اند و ازخلال وخوانش آنها به ویژگی های سبکی این حوزه ها درهردوره پی می برند به گواه ادبیات و تاریخ معماری ایران پنجره به عنوان یک عنصرعملکردی ازهمان ابتدای تاریخ سکونت درمعماری ایران باستان و دوران سالامی حضوری پررنگ داشته بطوریکه نقش نوررسانی و تهویه هوای داخل ابنیه را عهده دار بوده است دردوران صفوی پنجره به عنوان گونه ای مشبک و پرده دار مطرح میشود که امکان دیدن بدون دیده شدن را فراهم می سازد این گونه جدید به افراد به ویژه بانوان دوره صفوی اجازه میداد به رغم منع حضور مستقیم درمراسم جشن ها و دیگر رویدادها امکان مشارکت و مشاهده بدون خدشه دار شدن خلوت واسایش شان را داشته باشند که به خوبی با اصل محرمیت فرهنگ ایرانی اسلامی نیز مطابقت داشت بامطالعه نگاره های دوره صفوی به عنوان نقطه عطف نگارگری ایران به نظر می رسد پنجره ازیک عنصرکالبدی صرف که تنها وظیفه نوررسانی را برعهده دارد فراتر رفته و به واسطه برقراری تعامل انسان با محیط تبدیل به عنصری منظرین میشود این مقاله با پذیرش فرض منظرین بودن عنصرپنجره ادعا می کند که زیبایی شناسی آن درنگاره های دوره صفوی همچون دیگرپدیده های منظرین شهری ازسه مولفه عملکردی هویتی و زیبایی به طور همزمان تبعیت می کند و میتوان گفت زبان و بیان زیبایی شناسی پنجره درنگارگری دورن صفوی زبان و بیانی منظرین است

کلیدواژه ها:

پنجره ، نگارگری دوره صفوی ، منظر ، عملکرد ، هویت ، زیبایی